Η σύζυγος του Β.Βενετσανόπουλου, συμμετέχει στη συζήτηση με τον Α.Κακαρά και εξομολογείται όσα έζησε από την τελευταία μάχη του Άρη Βελουχιώτη.
Διαβάστε ΕΔΩ το ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ και ΕΔΩ το ΔΕΥΤΕΡΟ
-. Κοίταξε να δεις, δεν είναι απλά ένας ναυτιλιακός χάρτης, είναι η λογική που διέπει το πώς βλέπουν οι Αμερικανοί και συμφωνήσανε φυσικά και οι Τούρκοι και συμφωνήσανε και οι δικοί μας, και ας λέει ο Σημίτης ότι δεν έχει σημασία. Κατάργηση των συνόρων από το χάρτη, τι σημαίνει; Σύνορο τι πάει να πει; Εσύ το ξέρεις πολύ καλά, εσύ έχεις υπερασπιστεί τα σύνορα και η Μαρία το ίδιο και όλη σου η γενιά που ήσασταν στο ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ. Σύνορο σημαίνει ότι από αυτό και εδώ είναι Ελλάδα, είναι δικός μας χώρος και από το σύνορο και πέρα είναι Τουρκία, είναι άλλων χώρος. Όταν λοιπόν καταργεί τα σύνορα στο Αιγαίο, τι αποδέχεται; Αποδέχεται ότι από τα σύνορα τα πρώην και εδώ δεν είναι ελληνικός χώρος. Και αυτό εμάς μας φοβίζει πολύ. Δεν είναι μόνο οι γκρίζες ζώνες, ούτε είναι το ότι τα σύνορα εντάξει, τι λέγανε εκεί; «κάποιες γραμμές πάνω στο χάρτη». Σύνορα πάει να πει ότι «Κύριε από κει και εδώ για να μπεις πρέπει να δώσεις λογαριασμό και να πάρεις άδεια». Όταν λοιπόν το καταργείς αυτό, το Αιγαίο ανήκει σε ποιόν; Είναι μεγάλη κατάκτηση των Τούρκων αυτή. Και ο Σημίτης πολύ εύκολα το υποβάθμισε το θέμα, λέει ότι το διεθνές δίκαιο καθορίζει τα σύνορα. Ποιο διεθνές δίκαιο; Το διεθνές δίκαιο το σηκώνει κανείς σαν σημαία του όταν μπορεί να το υπερασπιστεί. Οι Αμερικανοί το έχουν καταπατήσει το διεθνές δίκαιο, οι Τούρκοι το ίδιο. Πού είναι λοιπόν τα σύνορα με βάση το διεθνές δίκαιο; Αυτό είναι προδοσία και θα φανεί, όχι τώρα δα, σε λίγο θα φανεί. Μαρία, εσύ τι γνώμη έχεις; Άνετα, αυτό εγώ θα το βάλω μετά για να θυμηθώ και να πω το εξής: ότι αυτός ο αξιωματικός, μετά τόσα χρόνια αγώνες, έχει σήμερα αυτή τη γνώμη. Και αυτή η γυναίκα που πολέμησε και πήρε όπλα, σήμερα, μετά τόσους αγώνες, έχει αυτή τη γνώμη. Ποια είναι η γνώμη σου λοιπόν σήμερα για το πώς πάνε να κάνουνε τις ένοπλες δυνάμεις;
Μαρία Βενετσανόπουλου (Μ). Αυτό το ΄΄Ευρωστρατός΄΄ όταν το ακούω σηκώνεται η τρίχα μου. Είμαστε εμείς μια φούχτα, θα κάνουμε Ευρωστρατό; Τι δουλειά έχουμε εμείς στο Αφγανιστάν, τι δουλειά έχουμε εμείς στη Γιουγκοσλαβία; Εμείς θα κοιτάξουμε τα δικά μας τα σύνορα και τη δική μας την περιοχή. Εγώ νομίζω πως είναι μεγάλο λάθος, αλλά κοίτα να δεις Αντώνη τι γίνεται. Ο Σημίτης δεν είναι μόνος του, ο Σημίτης κάνει ότι του λένε. Αυτός είναι ο άνθρωπος που τα επικροτεί και τα υπογράφει. Έτσι θα γίνει, έτσι τους συμφέρει τους μεγάλους να γίνει. Δεν έχουμε εμείς φωνή που να ακουστεί η φωνή μας και να πούμε «αυτό θα γίνει έτσι και αυτό θα γίνει αλλιώς». Δεν υπάρχει.
-. Ο λαός έχει φωνή όμως.
Μ. Ο λαός έχει φωνή αλλά ποιος τον ακούει; Ξέρεις πως είμαι εναντίον. Στο Ριζοσπάστη π.χ…. παίρνω καμιά φορά από τις άλλες εφημερίδες να δω τι γράφουν μέσα. Πίστεψε με, δε βρίσκω τίποτα να διαβάσω που να με ικανοποιεί. Βρίσκω κουτσομπολιά, τούτος σκότωσε, ο άλλος διέσυρε, τέτοια πράγματα.
-. Στις άλλες εφημερίδες….
Μ. Στις άλλες. Ενώ ο Ριζοσπάστης που έχει τα εργατικά, που έχει του λαού τη θέληση, τη βούληση, και είναι τόσο περιεκτικός, δε διαβάζεται {από πολλούς}.
-. Μαρία δε διαβάζεται, δεν έχει κυκλοφορία, το είπε και ο Βασίλης.
Μ. Παλεύουμε και λέμε να βγούμε να βγάλουμε Ριζοσπάστη. Ο κόσμος είναι….Δε μπορώ να καταλάβω. Ο λαός είναι αυτός που ξεσηκώνεται και κάνει αυτά που έκανε παλιότερα και πάλι θα τα κάνει αν χρειαστεί.
-. Μαρία για πες μου κάτι, πάμε λίγο πίσω. Ήσουν οργανωμένη στο ΕΑΜ, στον ΕΛΑΣ;
Μ. Εγώ οργανώθηκα στο ΕΑΜ, γιατί δεν υπήρχε ΕΠΟΝ.
-. Πόσων χρόνων ήσουν Μαρία;
Μ. Ήμουν τότε, το 43, ήμουν δεκαεννιά.
-. Δεν είχατε παντρευτεί με το Βασίλη το Βενετσανόπουλο;
Μ. Όχι, πολύ αργότερα. Και μετά έγινε η ΕΠΟΝ, στις 24 Φλεβάρη του 43, και μπήκα στην ΕΠΟΝ. Ήμουν επικεφαλής σε μια…στην τομεακή που λένε.
-. Που ζούσες τότε;
Μ. Στην Ήπειρο, σε ένα χωριουδάκι της Ηπείρου.
-. Ηπειρώτισσα είσαι; Βλάχα;
Μ. Όχι βλάχα. Ηπειρώτισσα. Να σας πω την αλήθεια, γεννήθηκα όταν μπήκα στο Κόμμα. Γιατί το Κόμμα είναι εκείνο που μου άνοιξε τα μάτια και είδα πως πρέπει να είναι ο άνθρωπος. Είναι γεγονός πως ήμουν ένα κοριτσάκι 18 χρονών, που έβγαλε έξι τάξεις του δημοτικού σχολείου στο χωριό μου που ήταν μέσα 120 παιδιά, και είχαμε ένα δάσκαλο, τα 120 παιδιά!
-. Στην ίδια αίθουσα έξι τάξεις, 120 παιδιά;
Μ. Στην ίδια αίθουσα, τα δύο πρώτα θρανία ήταν η 1η τάξη, τα δύο δεύτερα 3η… 4η… 5η… 6η. Και ο καημένος ο Δημόπουλος, αυτός είναι ήρωας. Εγώ ήθελα να γράψω γι’ αυτόν. Έρχονταν και ήταν μια σειρά θρανία από δω, έξι-οκτώ παιδιά στο κάθε θρανίο, άλλη σειρά από κει. Πήγαινε μια φορά από δω μια από κει και κοίταγε, «εσείς τώρα θα διαβάσετε, εσείς θα γράψετε και η μεγάλη τάξη θα κάνει τούτο».
-. Έξι τάξεις στην ίδια αίθουσα! Εμείς ήμασταν μόνο τρεις τάξεις στην ίδια αίθουσα. Έξι τάξεις! Δε μπορώ να το φανταστώ!
Μ. Δε μπορείς βέβαια.
-. Το Βασίλη πότε τον γνώρισες;
Μ. Το Βασίλη τον γνώρισα το 1948. Ούτε τον ήξερα, ούτε το όνομά του, ούτε προσωπικά, τίποτα. Όταν ήμουν στη Σχολή Αξιωματικών στο …….
-. Του Δημοκρατικού Στρατού εννοείς…..
Μ. Ναι…
-. Άρα ήσουν αντάρτισσα.
Μ. Ήμουν δεύτερη φορά αντάρτισσα, γιατί η πρώτη ήταν στον ΕΛΑΣ, το 1943.
-. Με τον Πετρίτη, με ποιόν;
Μ. Όχι, με τον ….ήμουν στην υποδειγματική διμοιρία της ΕΠΟΝ.
-. Στην Ήπειρο.
Μ. Στην Ήπειρο, στην 8η Μεραρχία. Το Βασίλη τον γνώρισα το 48. Εγώ ήμουν στη Σχολή Αξιωματικών του Δημοκρατικού Στρατού, ήμασταν οχτακόσιοι μαθητές. οχτακόσιοι μαθητές που φοιτούσαν, Δε θυμάμαι Βασίλη έξι ή οκτώ μήνες;
-. Πόσα κορίτσια μεταξύ σας;
Μ. Διακόσια κορίτσια.
-. Από τους οχτακόσιοι μαθητές, τα διακόσια ήταν κορίτσια;
Μ. Τα διακόσια ήταν κορίτσια.
-. Τα θυμάσαι Βασίλη. Ο Χαρίλαος προχθές στην παρουσίαση του βιβλίου του Θεοχαράτου, μίλησε για τις γυναίκες, για τις αντάρτισσες. Επαίνεσε τις γυναίκες, τις αντάρτισσες.
Β. Μίλησε και η Τρικαλινού εκεί. «Ο Φλωράκης είχε εδώ το αυτόματο το οποίο λειτουργούσε, το έλεγχε πάντοτε και ήταν ……και τον θυμάμαι εγώ τον Φλωράκη όταν μας παρέλαβε για διάφορες δουλειές, γύριζε με αυτό και όταν πλησιάζαμε άνοιγε το όπλο, εκεί για να το έχει, κατεβήκαμε» λέει «κοντά στα σύνορα της Αλβανίας που θέλαμε να βγούμε έξω, όταν τελείωσε ο Δημοκρατικός Στρατός και υποχωρήσαμε, αυτοί βρισκόντανε στη Βόρεια Ελλάδα, και ο Φλωράκης τους μάζεψε σιγά σιγά να τους πάει και αυτούς έξω.[4] Εκεί που φτάσαμε κατεβήκαμε κάτω στο χαμηλότερο μέρος του υψώματος, να πάρουμε νερό και να βράσουμε κάτι για μαγείρεμα. Εκεί οι αντίπαλοι μάς υποδεχθήκαν με πυρά, και τον Φλωράκη» λέει «με το αυτόματο να πιάνει και αμέσως, και τότε τον θυμήθηκα εγώ πως είναι ο Φλωράκης, και να χτυπήσει ο Φλωράκης το λόχο και να μην τους αφήσει αυτούς να βάλουνε ωσότου υποχωρήσουμε εμείς και να φτάσουμε απάνω. Και όταν φτάσαμε απάνω» λέει «τελειώσαμε». Δίνει αυτή τη σκηνή με το Φλωράκη.
-. Η Γιάννα η Τρικαλινού.
Β. Ναι.
-. Ωραία σκηνή. Ο κυρ Γιώργης ο Τρικαλινός νωρίς μας άφησε. Τέλος πάντων, μέχρι το ‘48 δηλαδή ήσουν στο Δημοκρατικό Στρατό, πολέμαγ;
Μ. Ξαναβγήκα τον Αύγουστο του ‘47 …στο Δημοκρατικό Στρατό. Μετά από περάσματα γυρίσαμε στο σπίτι, φάγαμε ξύλο, τα τέσσερα δόντια εδώ μπροστά φύγανε, ούτε κατάλαβα με τι ήταν, με γροθιά ήταν, με κλοτσιά ήταν, φύγανε και τα τέσσερα.
-. Ποιο ήταν το επώνυμό σου;
Μ. Παπαδήμα.
-. Εσύ ήσουν που ανεβαίνοντας είδες τη μάχη με τον Άρη;
Μ. Ναι, ναι.
-. Για πες μου δυο λόγια γι’ αυτό.
Μ. Θα σου πω και για τον Άρη, βέβαια. Και μετά από αυτόν τον ξυλοδαρμό, όταν μάθαμε πως ο Άρης γύρισε προς τα κάτω, εγώ και μια ξαδέλφη μου και ο Μήτσος ο Ράκας, αν τον έχεις ακούσει, λέμε, «ελάτε να σηκωθούμε να πάμε στον Άρη» και σηκωθήκαμε το βράδυ να πάμε στη Μισούντα.
-. Το 45;
Μ. Όχι, το 46 Βασίλη; Πότε γύρισε ο Άρης; Αυτό ήταν μόλις δώσαμε τα όπλα.
Β. Το 45 τον Ιούνιο.
Μ. Τον Ιούνιο, το 45.
-. Κατέβαινε ο Άρης προς τα κάτω, οπότε εσείς με τις διώξεις που είχατε..
Μ. Με τις διώξεις που είχαμε λέμε «να φύγουμε» και ξεκινάμε τώρα νύχτα από το ένα χωριό στο άλλο, είναι πολλά κατσάβραχα και δεν πηγαίναμε από το δρόμο αλλά πηγαίναμε από μέσα από το δάσος γιατί στο δρόμο φοβόμασταν μήπως…
-. Σε ποια χωριά λες τώρα;
Μ. Αφήσαμε το ….περάσαμε το Τυλίχη, που λέγετε ένας μαχαλάς, το Τετράκομο και μετά πήγαμε στη Μεσούντα. Πήγαμε στη Μεσούντα και μπήκαμε νύχτα σ’ ένα σπίτι που ήταν και αυτός αριστερός, τον ξέραμε από παλιά, μόλις μας είδε που μπήκαμε μέσα, έπιασε το κεφάλι του, «πού πάτε βρε παιδιά» λέει «Δε βλέπετε τι γίνεται; τον άλλον τον γυμνώσανε, δεν πιστεύουμε να τον πάρει το πρωί». Τώρα η Μεσούντα είναι έτσι επικλινής, από εδώ κάτω περνάει ο Άραχθος και απέναντι είναι το…
Β. Όχι ο Άραχθος, περνάει ο Αλιάκμονας.
Μ. Και απέναντι είναι το Μερόπιο. Ο Άρης ήταν προς το Μερόπιο…
-. Απόσταση δηλαδή πόση;
Μ. Απόσταση αν τη μετρούσες σε ευθεία, ήταν δύο χιλιόμετρα ή δεν ήταν. Αλλά ήταν έτσι …
-. Ήταν ρεματιά. Δύο χιλιόμετρα είναι πολλά Μαρία. Πιο λίγο, γιατί άμα μου λες ήσασταν από την εδώ μεριά σε μια πλαγιά και βλέπατε τι γινόταν απέναντι, δεν είναι δύο χιλιόμετρα, είναι πολύ λιγότερο.
Μ. Ε, βέβαια. Πολύ λιγότερο είναι. Έγινε τι έγινε εκεί πέρα, έτσι να τα δούμε προσωπικά δε μπορέσαμε αλλά βλέπαμε το κακό που γινόταν.
-. Τη μάχη εννοείς;
Μ. Τη μάχη. Εάν σκοτώθηκε ο Άρης ή πώς σκοτώθηκαν δεν το ξέρω. Λοιπόν μας λένε αυτοί από το σπίτι «φύγετε από εδώ, θα βρούμε και εμείς το μπελά μας και εσάς θα σας πιάσουν». Φεύγουμε και εμείς από εκεί, όπως κατεβαίναμε στο Τετράκομο να πάμε σ’ ένα σπίτι για να πάρουμε ψωμί, βλέπουμε τον Γουνέζο, έναν Γουνέζο Βαγγέλη, ο οποίος ήταν με τον Άρη, ο Γουνέζος ήταν με τον Άρη και γλύτωσε από εκεί πέρα, κατέβηκε και αυτός στο σπίτι εκείνο να πάρει κανένα ρούχο…
-. Γλύτωσε από τη μάχη;
Μ. Από τη μάχη, κατέβηκε και αυτός στο σπίτι για να πάρει κανένα ρούχο. Δεν τον βρήκαμε εμείς εκεί αλλά μας είπαν «τώρα μόλις πέρασε ο Γουνέζος από εδώ».
-. Εσύ Βασίλη την ίδια περίοδο;
Β. Εκεί ήμουν και εγώ, περίπου.
-. ’46 – ‘45.
Β. Ναι.
-. Είχες βγει στο βουνό τότε; Είχες φύγει από την Αθήνα μετά τα Δεκεμβριανά;
Β. Ναι, είχα βγει. Θα το θυμηθώ αμέσως…….
-. Άστο Βασίλη. Τα γράφεις πάντως αυτά στο βιβλίο σου ε;
Β. Ναι.
-. Μαρία σε απασχολώ τώρα, αλλά αυτά είναι σοβαρά. Πώς τα θυμάσαι Βασίλη τώρα αυτά τα πράγματα; Συγκινείσαι όταν τα θυμάσαι;
Β. Κοίταξε, όταν τα θυμάμαι, νομίζω ότι βρίσκομαι εκεί.
-. Γι’ αυτό και θυμάσαι και ονόματα, θυμάσαι λεπτομέρειες πολλές, και η Μαρία θυμάται.
Β. Εγώ με το Στέφανο {Παπαγιάννη} ήμαστε μαζί μετά το Δεκέμβρη. Παραδώσαμε τα όπλα και με το Στέφανο βρεθήκαμε στο Πλατύστομο κοντά στη Λαμία. Αφού παραδώσαμε τα όπλα είχαμε εντολή να γυρίσουμε στην Αθήνα. Ξεκινάμε με τον Παπαγιάννη, φτάνουμε στο Καρπενήσι και από κει κατεβαίνουμε για το Αγρίνιο να πάμε για Αθήνα. ΄Οταν κατεβήκαμε στο Αγρίνιο, είπα στο Στέφανο “θα πάω από τη Λιβαδειά να δω τον αδελφό μου” που ήταν γραμματέας του ΕΑΜ των δημοσίων υπαλλήλων. Μου λέει ο Στέφανος “όχι, θα πας κατευθείαν στην Αθήνα“. Και χωρίσαμε. Ο Στέφανος πήγε από την Πάτρα και εγώ από τη Λιβαδειά. Εκεί κοντά αντάμωσα το Διαμαντή, τον Αλεξάνδρου, το Διαμαντή ο οποίος είχε παραδώσει και αυτός τα όπλα, και μου λέει ο Διαμαντής “θυμάσαι κάπου όταν ήμαστε στην Αράχοβα παραδίνανε σε εμάς οι Ιταλοί τα όπλα, τώρα τα παραδίνουμε εμείς…τα πήραμε τότε….”.
-. Τώρα να ρωτήσω πως αισθανόσασταν τότε; Τα όπλα που πολεμήσατε…….μου την έχεις πει αυτή την ιστορία και για κάποιο πιστόλι που δεν το παρέδωσες εκεί στη Λιβαδειά…..
Β. Ναι, ναι. Εκεί στη Λιβαδειά έτυχε το εξής: μου λέει ο Διαμαντής “μην πας στη Λιβαδειά εσύ, εκεί η κατάσταση είναι δύσκολη, έχουν εθνοφυλακή, αυτή είναι η σύνθεση, είναι αντιδραστικοί”, “εγώ θα πάω” του λέω και δεν τον άκουσα και πήγα. Στην είσοδο της Λιβαδειάς με πιάσανε οι εθνοφύλακες. Κρατούσα όπλο γιατί οι αξιωματικοί του ΕΛΑΣ είχαμε δικαίωμα μετά τη συμφωνία να κρατάμε τα όπλα μας. Μου πήραν το όπλο, μου ξήλωσαν τα γαλόνια κλπ και με βάλανε υπό κράτηση εκεί στο φυλάκιο. Τη στιγμή εκείνη πέρναγε μπροστά από το φυλάκιο ένας που ήταν διοικητής του τάγματος αυτού της Εθνοφυλακής. Εγώ δεν ήξερα ότι ήταν διοικητής του τάγματος αυτού, τον ήξερα γιατί τον είχα εκπαιδευτή στη Σχολή Ευελπίδων.
-. Το 33;
Β. Ναι. Όταν τον είδα λοιπόν τον αναγνώρισα αμέσως……..
-. Τι τον είχες τον Παρασκευόπουλο στη Σχολή Ευελπίδων;
Β. Τον είχα εκπαιδευτή στη Σχολή, στο πυροβολικό όταν ήμουν μαθητής ακόμα. Αυτός με θυμήθηκε αμέσως, μου λέει “Βενετσανόπουλε εσύ είσαι, τι θέλεις εδώ;“, του είπα ΄΄εγώ ήμουν στον ΕΛΑΣ΄΄ και είπε “το ξέρω ότι ήσουν στον ΕΛΑΣ”, “και ήρθα να δω τον αδερφό μου” και μου λέει “εγώ που διοικώ εδώ, οι περισσότεροι από αυτούς που διοικώ είναι ταγματασφαλίτες, πρώην συνεργάτες” και μου λέει “έχει δικούς μας ανθρώπους αλλά εγώ δεν τους διοικώ. Κινδυνεύει η ζωή σου αλλά εγώ θα σε αναλάβω, δεν θα σε αφήσω. Τράβα στον αδερφό σου να τον δεις και αύριο πρωί πρωί θα έρθεις εδώ, θα σε περιμένω”. Επήγα, τον βρήκα την άλλη μέρα το πρωί τον Παρασκευόπουλο, μου λέει “τώρα θα σε στείλω στην Αθήνα μ’ ένα εγγλέζικο αυτοκίνητο, και να προσέχεις. Να μην βγεις στην Ομόνοια γιατί στην Ομόνοια πιάνουν τους Εαμίτες, τους φυλακίζουν και τους προπηλακίζουν.”
-. Ναι αλλά κάτι σου είπε για τους Εθνοφύλακες, τι σου είπε για τους Εθνοφύλακες;
Β. Ότι “οι περισσότεροι από τους…η σύνθεση του τάγματός μου είναι ταγματασφαλίτες πρώην συνεργάτες, έχει και μερικούς δικούς μας ανθρώπους αλλά οι περισσότεροι είναι…”.
-. Όταν έλεγε για “δικούς μας” τι εννοούσε;
Β. Εννοούσε Ελασίτες.
-. Ελασίτες, πρώην Ελασίτες.
Β. Πρώην Εαμίτες.
-. Ήταν συμπαθών αυτός;
Β. Οπωσδήποτε ήταν συμπαθών αυτός.
-. Και έτσι σώθηκες στη Λιβαδειά Βασίλη;
Β. Έτσι με πήρε ο Παρασκευόπουλος, μου έλεγε “στην Αθήνα μη βγεις στο κέντρο γιατί θα σε πιάσουν εκεί” και εγώ άκουσα αυτό και χάρις στον Παρασκευόπουλο σώθηκα. Εκείνοι που με πιάσανε, ένας ήταν από τον Πύργο της Ηλείας, πατριώτης μου, “Βενετσανόπουλε” μου λέει “εσύ σκότωσες τον Κοκκώνη” εκεί ήταν ένα τάγμα εθνοφυλακής, που το πιάσανε οι δικοί μας και το λιανίσανε και σκοτώθηκε και ο διοικητής του τάγματος. Και μου λέει αυτός “ήσουν και εσύ εκεί πέρα;” και του λέω “δεν ξέρω τι μου λες” κλπ.
-. Αυτά στη Λιβαδειά;
Β. Στο φυλάκιο ήταν τέτοιοι που σου είπα…
-. Μαρία τι άλλο;
Μ. Λοιπόν με τον Άρη. Μας λέει αυτός, είδε, λέει, πώς διαλύθηκαν, τον Άρη δεν είδε αν τον σκότωσαν, δεν ξέρει. Μέσα στην αναμουμπούλα …
-. Ο αντάρτης πώς λεγόταν που είχε περάσει πριν από εσάς;
Μ. Αυτός λεγόταν Βαγγέλης Γουνέζος. Έχει βγάλει βιβλιαράκι που τα λέει, δεν πολυσυμφωνώ μαζί του, αλλά τα λέει ωραία όλα. Λοιπόν έτσι φύγαμε από εκεί και ξαναγυρίσαμε στο χωριό και άρχισε καθημερινά το ξύλο και οι βρισιές, μας έβαζαν μέσα, μας έβγαζαν έξω, εκεί μου έσπασαν και τα δόντια αυτά, μας είχαν κρατούμενους. Κοίτα να δεις μια χαρακτηριστική φωτογραφία Αντώνη. Πραγματικά όταν τη βγάλαμε θα έλεγε κανείς ότι τρία κορίτσια βγάζουν μια φωτογραφία. Αλλά έχει πολύ συμβολικό χαρακτήρα. Δεν πήγαμε να βγάλουμε τη φωτογραφία ούτε στα λουλούδια, ούτε στα δέντρα….πήγαμε και τη βγάλαμε σε μια κλειστή πόρτα με τις γρίλιες, είναι σάμπως να μας κόβονταν ο δρόμος αυτός που αρχίσαμε.
-. Και φοράτε παντελόνια, άρβυλα, στολές είναι αυτές Μαρία;
Μ. Μόλις αφήσαμε, παραδώσαμε τα όπλα. Μαζί με τις φίλες μου λέμε “πάμε να βγάλουμε μια φωτογραφία”.
-. Πως τις λένε αυτές;
Μ. Τις λένε Ζαχαρή και η άλλη είναι…..πως τη λένε μωρέ; Πώς τη λένε αυτήν που είχε το βιβλιοπωλείο στην Άρτα;
Β. Δεν θυμάμαι.
-. Την έχεις ξαναβγάλει αυτή τη φωτογραφία; Την έχεις αναπαράγει;
Μ. Ναι, ναι, την έχω σε μεγάλη.
-. Θα μου κάνεις μια χάρη και συ. Πήρα από την Τηκώ του Αντώνη του Καλαμπόγια τρεις φωτογραφίες, τις ανατύπωσα και τις γύρισα. Θέλω να μου δώσεις και εσύ αυτήν την φωτογραφία Μαρία.
Μ. Αυτή δεν θα σου τη δώσω, ξέρεις γιατί; Έχω χάσει τις φωτογραφίες μου όλες κατ’ αυτόν τον τρόπο.
-. Πες μου το όνομα που είχες τότε.
Μ. Παπαδήμα.
-. Και οι άλλες οι κοπέλες;
Μ. Δέσποινα και Βιργινία. Αλίκη Ζαχαρή και Αλεξάνδρα…δεν το θυμάμαι. Η μια Βιργινία η άλλη Ζαχαρή.
-. Η Αλίκη;
Μ. Η Αλίκη δεν ήταν εδώ… Λοιπόν εδώ ήταν ο Αυγερόπουλος όταν παραδίναμε τα όπλα. Στο …της Δημαρχίας μίλαγε και έκλαιγε, δεν θα το ξεχάσω αυτό ποτέ, έκλαιγε ο Αυγερόπουλος! Και μετά από αυτό πια δεν είχαμε όπλα και είπαμε όπως ήμασταν οι τρεις, “πάμε βρε κορίτσια να βγάλουμε μια φωτογραφία” και κοίτα να δεις τι σύμπτωση.
-. Άρα είναι το 45 στην αρχή, μετά τα Δεκεμβριανά.
Μ. Ποιο 45;
Β. Το 45 τον Ιούνη.
Μ. Είναι το Φεβρουάριο Βασίλη αυτές, τότε παραδώσαμε τα όπλα.
-. Το Φεβρουάριο του 45 σε ποιο μέρος;
Μ. Στην Άρτα. Φεβρουάριο- Μάρτιο τότε ήταν. Αλλά τι σύμπτωση όμως, με τις γρίλιες, μου κάνει εντύπωση.
Β. Τι σου κάνει εντύπωση, δεν κατάλαβα;
Μ. Μου κάνει εντύπωση το ότι πήγαμε σε μια πόρτα κλειστή με τη γρίλια και σταθήκαμε και βγάλαμε φωτογραφία.
-. Αντί να πάτε σε πρασινάδες, σε λουλούδια, κοπέλες νέες.
Μ. Νέα κορίτσια, πήγαμε και καθίσαμε, σα να μας έλεγε αυτή η πόρτα, μας έκλεισε το δρόμο πια.
ΑΥΡΙΟ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ