Tα σόναρ – τα συστήματα ηχοεντοπισμού που χρησιμοποιούν τα πολεμικά πλοία, ελικόπτερα κλπ για να ανιχνεύσουν την παρουσία εχθρικών υποβρυχίων – βλάπτουν τις φάλαινες και τα δελφίνια, αν δεν τα σκοτώνουν, έγραψαν ΤΑ ΝΕΑ. Το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και …παλιό!
Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό ωστόσο προσπαθεί να περιορίσει την δολοφονική αυτή δράση των σόναρ στους βυθούς του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους. Ο έμπειρος στρατιωτικός συντάκτης Λουκάς Δημάκας παρουσιάζει σε ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του την »μάχη» που δίνουν τα πληρώματα των ελληνικών πολεμικών και για να εντοπίσουν τον υποβρύχιο εχθρό και να …αποφύγουν τα θαλάσσια κήτη την ισχυρή ηχητική δέσμη των sonars…
Όλο το ρεπορτάζ :
«Φάλαινες, μπροστά και αριστερά!». Ο υπαξιωματικός βάρδιας της φρεγάτας που με το νυχτοσκόπιό του σαρώνει τη σκοτεινή επιφάνεια της θάλασσας δίνει το σήμα στη γέφυρα. Ο κυβερνήτης μ΄ ένα νεύμα ειδοποιεί να κλείσει αμέσως το σόναρ, η ηχοεντοπιστική συσκευή, που στο πλαίσιο της άσκησης «Αστραπή» ψάχνει για «εχθρικά» υποβρύχια στα βάθη του Βορείου Αιγαίου.
Για τις φάλαινες, τα δελφίνια, τις φώκιες και όλα τα άλλα είδη των κητωδών η ισχυρή ηχητική δέσμη που εκπέμπει σε διάφορες συχνότητες το σόναρ των πολεμικών πλοίων και των ανθυποβρυχιακών ελικοπτέρων αποτελεί χρόνια τώρα τον πιο επικίνδυνο εχθρό. Η ηχητική δέσμη που χρησιμοποιείται για ανίχνευση υποβρυχίων, πέραν του αποπροσανατολισμού των φαλαινών, πολύ συχνά τους προκαλεί και εσωτερική αιμορραγία και θάνατο.
Πιάστηκε στα πράσα.
Το ΝΑΤΟ ήταν ο πρώτος δράστης που πιάστηκε στα πράσα- και μάλιστα σε ελληνικές θάλασσες. Ήταν το 1998 όταν ο Έλληνας διδάκτωρ Βιολογικής Ωκεανογραφίας και επικεφαλής σήμερα του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών «Πέλαγος» Αλέξανδρος Φραντζής είχε ταράξει τα νερά με επιστημονική μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Νature». Σύμφωνα μ΄ αυτή, ο θάνατος 13 κητωδών και συγκεκριμένα ζηφιών που είχαν εκβραστεί στον Κόλπο της Κυπαρισσίας δύο χρόνια νωρίτερα είχε προκληθεί κατά 99,9% από τη λειτουργία σόναρ πλοίων του ΝΑΤΟ που εκείνες τις ημέρες πραγματοποιούσαν άσκηση στην περιοχή.
Το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ δεν συμφώνησαν τότε με το συμπέρασμα του κ. Φραντζή ότι τα υψηλής ισχύος στρατιωτικά σόναρ σκοτώνουν τα θαλάσσια θηλαστικά. Η ανάλυση των δεδομένων από άλλη μαζική έκβραση νεκρών φαλαινών και δελφινιών το 2000 στις Μπαχάμες επιβεβαίωσε τον θανατηφόρο ρόλο των συσκευών σόναρ. Το ίδιο έγινε και σε περιστατικά θανάτων στα Κανάρια Νησιά (2002 και 2004) και στην Ισπανία το 2006. Στην Ελλάδα κατεγράφη ανάλογο περιστατικό και το 1997 μεταξύ Κεφαλλονιάς και Λευκάδας. Τα νεκρά κήτη είχαν βρεθεί σ΄ όλες τις περιπτώσεις στις ζώνες ασκήσεων με σόναρ με τραύματα στα αυτιά και τα μάτια, με ρήξεις μεμβρανών και αιμορραγίες.
Πώς λειτουργούν.
Η λειτουργία των σόναρ στηρίζεται στην εκπομπή ήχου σε χαμηλή, κυρίως, συχνότητα ώστε να αποκτά μεγάλη ταχύτητα. Ο ήχος κινείται σφαιρικά και η ηχώ του επιστρέφει όταν συναντήσει κάποια επιφάνεια. Τα υδρόφωνα συλλαμβάνουν την ηχώ και την αποκρυπτογραφούν. Για το πώς δρουν δολοφονικά οι ηχητικές δέσμες των σόναρ υπάρχουν δύο προσεγγίσεις: Η μία λέει ότι ο ήχος στη συγκεκριμένη συχνότητα προκαλεί συντονισμό της φυσικής ταλάντωσης των εσωτερικών οργάνων των θηλαστικών με αποτέλεσμα αυτά να σπάνε και να αιμορραγούν. Η δεύτερη αποδίδει το πρόβλημα στη μετατροπή του οξυγόνου και του αζώτου σε αέρια μορφή στο σώμα των θηλαστικών όταν αυτά χτυπηθούν από την ισχυρή ηχητική δέσμη. Σ΄ αυτή την περίπτωση οι φυσαλίδες φράζουν τα αγγεία και προκαλείται θάνατος.
Το 2006 το ΝΑΤΟ μετά την ισχυρή πίεση των περιβαλλοντικών οργανώσεων εξέδωσε οδηγία για τον καθορισμό διαδικασιών για χρήση των συσκευών ηχοεντοπισμού και την προστασία δυτών και θαλάσσιων θηλαστικών απ΄ αυτές. Στη λογική αυτή άρχισε να κινείται και το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό ήδη το 2005 έκανε το πρώτο δειλό βήμα. Στα τέλη του περασμένου χρόνου έπειτα από συλλογή στοιχείων από άλλες χώρες (Βρετανία, ΗΠΑ, Γαλλία, Νορβηγία, Ολλανδία, Γερμανία, Αυστραλία κ.ά.) το Πολεμικό Ναυτικό εξέδωσε οδηγίες για την προστασία των κητωδών κατά τις περιόδους ασκήσεων.
Διαταγή.
Στο πλαίσιο αυτό λαμβάνονται υπόψη στον σχεδιασμό των ασκήσεων οι χάρτες με τις περιοχές με δελφίνια, φάλαινες, φώκιες κ.λπ., ενώ δημιουργούνται γύρω τους ζώνες προστασίας. Επίσης, προβλέπεται η συνεχής παρακολούθηση (ακουστική και οπτική) για τυχόν ύπαρξη θηλαστικών σε περιοχές ασκήσεων και σταδιακή αύξηση της ισχύος των σόναρ ακόμα και αν δεν έχουν εντοπιστεί θηλαστικά, ώστε να μπορούν να απομακρυνθούν. Σε περίπτωση που εντοπισθούν επανεξετάζονται τα όρια και η ένταση- αν δε είναι πιο κοντά από 1 μίλι, τότε να σταματούν αμέσως τα σόναρ.
«Πρέπει να εκπαιδευτούν οι αξιωματικοί»
Oι ειδικοί επιστήμονες- μεταξύ των οποίων και ο δρ Αλ. Φραντζής- έχουν πολύ σοβαρές επιφυλάξεις κατά πόσο οι οδηγίες αυτές είναι επαρκείς για την προστασία των θαλάσσιων θηλαστικών. Κι αυτό καθώς, όπως λένε, τα μέτρα που προτείνονται βάσει των μελετών του ΝΑΤΟ δεν έχουν ελεγχθεί για την πιθανή αποτελεσματικότητά τους.
Πέραν αυτών, ο δρ Αλ. Φραντζής τονίζει ότι από μόνο του το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό δεν έχει την τεχνογνωσία και την επιστημονική κατάρτιση για τον έλεγχο περιοχών όσον αφορά την παρουσία θαλάσσιων θηλαστικών. «Πρέπει να υπάρξει συνεργασία με τα ειδικά ινστιτούτα και να εκπαιδευτούν οι αξιωματικοί του από ειδικούς» είπε στα «ΝΕΑ». Ακόμα, αναφέρει ότι και στην περίπτωση που όλα τα μέτρα θα λειτουργούσαν, δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα παγκοσμίως μέθοδος βέβαιου εντοπισμού των ζηφιών, δηλαδή, του είδους των κητωδών που κινδυνεύει περισσότερο από τα σόναρ. Πάντως, χαρακτηριστικό παράδειγμα της αυξημένης ευαισθησίας επί του θέματος που υπάρχει διεθνώς αποτελεί η πρόσφατη απόρριψη (2008) από περιφερειακό δικαστήριο του Λος Άντζελες του αιτήματος του Ναυτικού των ΗΠΑ να εξαιρεθεί από την ομοσπονδιακή νομοθεσία για την προστασία των κητωδών. -