Γράφει ο ΛΑΖΑΡΟΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ
Στην πορεία προς το δημοψήφισμα της 29ης Ιουλίου 1973, για την τυπική πλέον κατάργηση της βασιλευομένης δημοκρατίας, οι έριδες μεταξύ των ανδρών του καθεστώτος της 21ης Απριλίου γίνονταν όλα και περισσότερο εμφανείς. Εκείνη η δραματική συνεδρίαση της 15ης Ιουνίου (βλ. αναλυτικά στο http://istorikesphotografies.blogspot.gr/2013/06/blog-post_15.html) είχε δείξει το δρόμο…
Οι «σκληροί» ( Λαδάς, Ασλανίδης και Μπαλόπουλος) ήταν « στα κεραμίδια» , ο Μακαρέζος, ο οποίος έτρεφε φιλοδοξίες για την διαδοχή του Παπαδόπουλου στην πρωθυπουργία- μετά την ανάληψη του ύπατου πολιτειακού αξιώματος από τον τελευταίο- έβλεπε να παραμερίζεται ενώ ο Δημήτριος Ιωαννίδης, πάντοτε καραδοκούσε…
Στις κρίσιμες εκείνες για τον Παπαδόπουλο ημέρες μόνο δύο από τους «μεγάλους» του ήσαν πιστοί : Ο Παττακός ( αν και πίστευε ότι είχε την πρωτοκαθεδρία για την Αντιπροεδρία της Δημοκρατίας και –γιατί όχι;- για μια μελλοντική Προεδρία) και ο Αγγελής. Ο τελευταίος ,πάντως, έχαιρε της εκτιμήσεως του Παττακού, οπότε ήταν σε πλήρη συμφωνία μεταξύ τους.
Ουσιαστικά, πάντως , κανείς, πλην του Παπαδόπουλου, δεν ήθελε την «πολιτικοποίηση» του καθεστώτος. Ο αρχηγός της δικτατορίας είχε πλέον καταλήξει στη λύση Μαρκεζίνη. Ο Μακαρέζος έμενε στην κυβέρνηση μόνο και μόνο για να την αποτρέψει. Κι όταν είδε και..απόειδε ότι δεν γίνεται διαφορετικά υπέβαλε την παραίτησή του. Ενώ οι υπόλοιποι αποχώρησαν από την «αρχή» στις 8 Οκτωβρίου ( όταν ορκίστηκε άλλη κυβέρνηση) εκείνος παραιτήθηκε τις 28 Σεπτεμβρίου . Έτσι για να εκδηλώσει την αντίθεσή του. Το αυτό έπραξαν, την ίδια μέρα, Ασλανίδης και Μπαλόπουλος.
Τον Μαρκεζίνη δεν τον ήθελε ούτε ο Ιωαννίδης, παρότι όπως γνώριζαν όλοι οι συνεπαναστάτες του, ήταν παλαιός ψηφοφόρος του, και προ της 21ης Απριλίου εμφανιζόταν με την «Εστία» υπό μάλλης, την εφημερίδα που απηχούσε τις απόψεις του αρχηγού του Κόμματος των Προοδευτικών. (Όπως έχει αποκαλύψει στον γράφοντα η κόρη του, η συγγραφέας κ. Ελένη Μαρκεζίνη- Χέλμη, θυμάται τα περισσότερα απογεύματα της εφηβείας της , τον πατέρα της να συνομιλεί τηλεφωνικά με τον εκδότη Κύρο Κύρου και να συντάσσουν από κοινού το κύριο άρθρο της εφημερίδας).
Η στρατηγική του Ιωαννίδη
Σε αυτή τη φάση ο Ιωαννίδης που και μεσαίους και κατώτερους αξιωματικούς ήλεγχε, θα μπορούσε να συμμαχήσει με τους «σκληρούς» για να βάλουν από κοινού φρένο στα σχέδια του Παπαδόπουλου. Όμως , είχε αποφασίσει « να κάνει παιχνίδι μόνος του» και περίμενε την κατάλληλη στιγμή…
Από την άλλη, ο Παπαδόπουλος προσπαθούσε να ρίξει στάχτη στα μάτια όλων. Έτσι, ένα τετραήμερο μετά τη θυελλώδη συνεδρίαση εξουσιοδοτεί τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Βύρωνα Σταματόπουλο να δηλώσει ότι δεν επίκειται αποχώρηση των προερχόμενων από το Στράτευμα υπουργών, συμπληρώνοντας δε ότι «η διασπορά των φημών αυτών προέρχεται από τους νοσταλγούς του παρελθόντος- επαγγελματίας της πολιτικής».
Η γκάφα (;) του Παττακού
Κι εκεί που οι «σκληροί» και ο Μακαρέζος προσωρινά είχαν ανακουφιστεί, ο πάντοτε πιστός του Παττακός του «άναψε φωτιά». Κατά τη διάρκεια προεκλογικής περιοδίας του στη Ζάκυνθο για την προπαγάνδιση του ΝΑΙ στο δημοψήφισμα είπε ότι «η επανάστασις συνεχίζει τις διαδικασίες μεταβιβάσεως της εξουσίας στον λαό». Άντε πάλι, φτου κι από την αρχή, να τους κατευνάσει…
Εξάλλου, ούτε κι ο δρόμος προς το δημοψήφισμα ήταν εύκολος. Οι εφημερίδες με τις μικρές ελευθερίες που τους είχε δώσει η εξέλιξη ης 1ης Ιουνίου έπαιρναν το ρίσκο και δημοσίευαν ακόμα και κάποιες δηλώσεις πολιτικών προσώπων.
Το ΟΧΙ ( στα σχέδια του καθεστώτος κι όχι ως «ναι» στον βασιλιά) είχε υιοθετηθεί από το σύνολο σχεδόν της παλαιάς ΕΡΕ, από τον Γεώργιο Μαύρο που εκτελούσε τα καθήκοντα του επικεφαλής της Ενώσεως Κέντρου στο εσωτερικό της χώρας αλλά και από τον τελευταίο πρωθυπουργό των «αποστατών» τον Στέφανο Στεφανόπουλο.
Την ίδια ώρα , από το εξωτερικό ο αρχηγός του Πανελληνίου Απελευθερωτικού Κινήματος ( ΠΑΚ) Ανδρέας Παπανδρέου θα δώσει κατεύθυνση για «λευκό» ενώ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θα κάνει δήλωση υπέρ της αναβολής.
ΝΑΙ, κι αυτό με επιφυλάξεις, θα πει μόνο ο Μαρκεζίνης.
Έλαβον…
Κι έφτασε η περίφημη Κυριακή 29 Ιουλίου. Το καθεστώς είχε προνοήσει να μη χαλάσει « τα μπάνια του λαού» κι είχε δώσει εντολή να ψηφίσει ο καθείς όπου ευρίσκεται, χωρίς εκλογικές καταστάσεις ,με την επίδειξη μόνο της αστυνομικής του ταυτότητας!
Τα αποτελέσματα :
Εγγεγραμμένοι : 5.840.981
Ψήφισαν : 4.992.032
Άκυρα- Λευκά : 57.608
NAI : 3.870.124
OXI : 1.064.300
To ποσοστό του ΝΑΙ ήταν 78, 43% και του ΟΧΙ 21,57%. Πολύ φυσιολογικό θα μπορούσε να το προσμετρήσει κανείς αν το συγκρίνει με εκείνο που έγινε ελεύθερα 16 μήνες μετά (8 Δεκεμβρίου 1974) και έδωσε 69,18% στο ΝΑΙ της αβασίλευτης και 30,82% στο ΟΧΙ της βασιλευομένης δημοκρατίας.
Όμως , στη σύγκριση πάντα των δύο δημοψηφισμάτων θα δούμε ότι κάπου παρενεβλήθη ( ίσως όχι σε ευρεία έκταση) «τρίτο χέρι» : Στη Λακωνία το στέμμα που πήρε 59,5% το 1974 , το 1973 είχε λάβει μόλις 13,1% . Στην Αρκαδία 43% το 1974 και μόνο 10,4% το 1973, στη Φλώρινα 39,6% το 1974 και 10,4% το 1973 κ.ο.κ.
Κι αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι το 1973 ψήφιζαν ΟΧΙ και οπαδοί της αβασίλευτης…
Με 21 κανονιοβολισμούς
Ο Παπαδόπουλος δεν πτοήθηκε. Το πρωί της Δευτέρας 20 Αυγούστου σε μια πανηγυρική τελετή στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της πρωτεύουσας ορκίστηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Μαζί του κι ο Αγγελής Αντιπρόεδρος. Είχαν προσκληθεί « εν όψει φιλελευθεροποιήσεως του καθεστώτος» πολλοί παλαιοί πολιτικοί. Ανταποκρίθηκαν μόνο 9, από τους οποίους 6 της ΕΡΕ ( Χρήστος Αθανίτης, Κωνσταντίνος Βενέτης, Δημήτριος Θανόπουλος, Κωνσταντίνος Λιδωρίκης, Κωνσταντίνος Σιώζος και Ιωάννης Χατζηδήμος και από ένας της Ενώσεως Κέντρου, των «Αποστατών» ( Ιωάννης Τσιριμώκος) και του Μαρκεζίνη (Νικόλαος Στειρόπουλος).
Ο ίδιος ο Μαρκεζίνης, παρότι συνέχισε να συνομιλεί και να διαπραγματεύεται με τον Παπαδόπουλο, δεν πήγε. Από το σπίτι του, κοντά στον Λυκαβηττό ( κατοικούσε στον αριθμό 5 της ομώνυμης οδού, σε διαμέρισμα της πολυκατοικίας που διατηρεί σήμερα το πολιτικό του γραφείο ο πρώην υπουργός Χρήστος Παπουτσής) άκουσε τους 21 κανονιοβολισμούς που έπεσαν «λόγω της ημέρας».
Την ίδια μέρα, με μήνυμά του προς τον ελληνικό λαό ο Παπαδόπουλος εξήγγειλε «εντός των πρώτων ημερών του προσεχούς Οκτωβρίου θα σχηματιστεί κυβέρνησις πολιτικής συνθέσεως για να διαδεχθεί την σημερινήν».
Ούτε…μοιρογνωμόνιο να διέθετε : Στις 8 Οκτωβρίου ορκίστηκε πρωθυπουργός ο Μαρκεζίνης!
istorikesphotografies