Γράφουμε συχνά στο Onalert για τη Θράκη . Κι ένα από τα θέματα που απασχολούν πάντα είναι οι Πομάκοι. Που καμία απολύτως σχέση δεν έχουν με τους Τούρκους. Τους οποίους όμως κάναμε τα πάντα για να τους σπρώξουμε στην “αγκαλιά” τους.
Ποιοι; Οι “υπερπατριώτες” και οι “εθνικιστές” που πέρασαν από τη περιοχή . Και αυτό αφορά και στρατιωτικούς. Διαβάστε στο τέταρτο μέρος της συνέντευξης των δύο φοιτητών στρατιωτών επί χούντας πως συμπεριφέρονταν οι σούπερ πατριώτες αξιωματικοί στους Πομάκους και θα λυθούν πολλές απορίες σας.
Διαβάστε
ΕΔΩ το πρώτο μέρος
ΕΔΩ το δεύτερο και
ΕΔΩ το τρίτο μέρος της συνέντευξης
-. Η μεταπολίτευση;
Κ. Ναι. Και με κράτησε δύο μήνες παραπάνω, διότι τελικά τα άλλα τα παιδιά την γλίτωσαν αυτή την… Διότι μετά θεωρήθηκε ο χρόνος φυλάκισης χρόνος στράτευσης και δεν ξαναυπηρέτησαν. Το ίδιο έκανα και εγώ, αλλά τελικά γλίτωσα μερικές μέρες. Θα μπορούσα…
-. Μην ξεχνάς ότι ήσουνα από αριστερή οικογένεια, ότι εκτός από τις δικές σου δραστηριότητες, είχανε και οι γονείς σου και οι μπαρμπάδες σου και όλο σου το σόι που … Και ότι ο Αβέρωφ ήταν ο άνθρωπος της ΄΄φωτιάς και του τσεκουριού΄΄, έτσι;
Κ. Πιθανόν να πήγε και στον ίδιο τον Αβέρωφ, μια δύο φορές. Τις πολλές βέβαια ήτανε με τον υπασπιστή του. Θα την ρωτήσω και τη μάνα μου, τι του έλεγε. Θα την πάρω και τηλέφωνο και τώρα, γιατί πραγματικά δεν το έχω … Γιατί με το που απολύθηκα μετά πέσαμε με τα μούτρα σε διάφορα πράγματα, και δεν το συζητήσαμε.
-. Να κλείσουμε την απόπειρα για… την σκέψη σας ξέρω ‘γω, της σχεδίασης για δραπέτευση.
Ρ. Το ικανοποιήσαμε εν μέρει. Βλέποντας ότι η κατάσταση χειροτέρευε κάθε μέρα και που όσα παιδιά, ειδικά Πομάκοι, ήτανε τα εξιλαστήρια θύματα, αν δεν κάναν κάτι ή αν κάναν κάτι έξω από τα όρια του λοχαγού ή τι ήθελε ο λοχαγός, τα κούρευε εν χρω εκείνη την περίοδο …Με την ψιλή, όπως λέμε και τους έδενε με σύρμα, όχι αλυσίδες ή σκοινιά, με σύρμα …Τους έδενε στα δέντρα, που υπήρχανε. Μετά απαγόρευε σε μας τους άλλους να πλησιάσουμε να τους δώσουμε φαΐ. Το φαΐ τους ήταν περιορισμένο. Το θυμάμαι χαρακτηριστικά, Νίκο, ότι πολλά βράδια τύχαινε να σηκώνονται κάποιοι από εμάς και εγώ, και να πηγαίνουμε κρυφά να δίνουμε λίγο ψωμί στα παιδιά αυτά.
-. Στράτο, στάσου ένα λεπτό. Μόνο Πομάκους έδενε;
Ρ. Κυρίως, κυρίως Πομάκους. Και σε τέτοιο κίνδυνο περάσαμε και εμείς, γιατί θυμάμαι χαρακτηριστικά κάποιες βραδιές, αφού δεν μας ήθελαν στο πνευματικό κέντρο, δεν ήμασταν με γαλόνια, λοχίες ή αξιωματικοί, σηκωθήκαμε και φύγαμε, δε ξέρω Νίκο αν το θυμάσαι, ήμασταν σίγουρα μαζί.
Κ. Το θυμάμαι.
-. Εσένα δηλαδή, τον Καργόπουλο και τον Εμμανουήλ εννοείς;
Ρ. Ναι, αλλά είναι και κάποια άλλα παιδιά αν θυμάμαι σου ανέφερα προχτές τον Βασίλη τον Παπαδάκη. Ο οποίος βέβαια τώρα είναι αστυνομικός, πριν 6 – 7 χρόνια ήτανε κάπου στο Αιγάλεω, τώρα δεν ξέρω που βρίσκεται. Λοιπόν, ξεκινήσαμε να πάμε στη Κρανιόλα και υπάρχει δίπλα από τον ασφαλτόδρομο, ένα ποτάμι …
Κ. Ο Αλιάκμονας, εκεί που κάναμε μπάνιο.
Ρ. Ναι δεν μπορούσαμε να πάμε από εκεί που πήγαιναν τα αυτοκίνητα στο χωριό. Τέλος πάντων και κάποια στιγμή συζητώντας μαζί με τον Στριπτάρη, τον θυμάσαι τον Στριπτάρη από τη Ναύπακτο; Τον Σπύρο τον Στριπτάρη. πρέπει να είναι θείος του ο Σπύρος ο Στριπτάρης, Στέφανο πρέπει να τον λέγανε, έναν κοντούλη … Ξεκινάμε οι τρεις μας, εσύ, εγώ και ο Στέφανος ο Στριπτάρης για …. Αφού είδαμε έτσι τα πράγματα, ότι η κατάσταση δεν πήγαινε άλλο, ξεκινήσαμε για να πάμε να δούμε που είναι τα σύνορα… για Αλβανία …
Κ. Πριν πας για … τέλος πάντων, πήγαμε τελικά στο άλλο χωριό …Πήγαμε και πήραμε και τηλέφωνο από εκεί τους δικούς μας και μιλήσαμε και αρκετή ώρα, και μιλήσαμε και ελεύθερα και τους είπαμε διάφορα πράγματα … Που δεν μπορούσαμε να τα πούμε με τον παπά από πάνω, ας πούμε… Γιατί εκεί στην Κρανιόλα δεν είχε πάει το μήνυμα ότι, προσέχετε τους αυτούς ας πούμε. Γι’ αυτό πήγαμε, για να πάρουμε τηλέφωνο στους δικούς μας και να πούμε ότι θέλουμε…και μετά, όταν είχανε ζορίσει πολύ τα πράγματα, μάλλον προς το τέλος που σε λίγες μέρες έγιναν όλα αυτά που είπαμε και φύγαμε… Είπαμε να σηκωθούμε και να δούμε, δεν ξέραμε το χάρτη κανονικά, δεν ξέραμε πόσο κοντά ήτανε η Αλβανία. Και φανταζόμασταν ότι είναι πιο κοντά. Είπαμε φεύγουμε μια Κυριακή μεσημέρι, μόλις φάγαμε… είχαμε αυτές τις 4-5 ώρες κενό, να πάμε με ένα γρήγορο περπάτημα, μήπως καταφέρουμε και φτάσουμε στα σύνορα της Αλβανίας να τα περάσουμε.
-. Μιλάμε για 1974, γύρω στον Ιούνιο. Τότε σχεδιάζατε να φύγετε για Αλβανία; Δεν ξέρατε την περίπτωση του Σήφη Βαληράκη που τον είχανε πιάσει;
Κ. Δεν το ξέραμε, και δεν φανταζόμασταν ότι θα παθαίναμε αυτό που έπαθε ο Σήφης.
Ρ. Ο Σήφης, ποιος ήτανε;
Κ. Πήγε κολυμπώντας από τις φύλακες της Κέρκυρας στην Αλβανία για να γλιτώσει, τον συλλάβανε και τον βαλαν φυλακή στην Αλβανία …. Ή δεν ξέραμε, εμείς φανταζόμασταν ότι θα μας καλοδεχόντουσαν.
Ρ. … ή θα φύγουμε προς Αλβανία ή αν δεν μπορούμε να φύγουμε να γυρίσουμε στα βουνά, αυτά της περιοχής.
Κ. Θα γυρνούσαμε και θα φτάναμε μέχρι Καρπενήσι με τα πόδια από το βουνό. Σκέψου πόσο μυαλό είχαμε.
Ρ. Δεν ξέρω αν ήτανε συνειδητά όλα αυτά, τουλάχιστον νομίζω ότι ο Νίκος ήτανε πιο συνειδητοποιημένος. Ήξερε τι έκανε. Και αφού πήγαμε την πρώτη φορά πάνω, και σε κάποιο σημείο είδαμε ένα άλογο αν θυμάσαι; Και φαγωμένο …
Κ. Περίμενε να την πω εγώ αυτή την ιστορία. Ξεκινάμε λοιπόν, εάν βρούμε να φτάσουμε στην κορφή του βουνού, γιατί λέγαμε μήπως είναι και εκεί τα σύνορα, και εν πάση περιπτώσει, εάν θα φτάσουμε στη κορφή του βουνού, μιλάμε για το Μάλι Μάδι τώρα, να δούμε τουλάχιστον που είναι τα σύνορα, να ξέρουμε, ώστε την … την επόμενη Κυριακή που θα είχαμε πάλι αυτές τις 4 – 5 ώρες, να το ξαναεπιχειρήσουμε. Λοιπόν υπήρχε ένας δρόμος που ανέβαινε πάνω στο βουνό, χωματόδρομος προφανώς αλλά δρόμος, όπου πηγαίναμε με γρήγορο βήμα ανεβαίναμε, ανεβαίναμε αλλά περνούσε η ώρα βέβαια, αργούσαμε να φτάσουμε στην κορυφή, και είχαμε τη φαεινή ιδέα, για να δεις σε τι κατάσταση ήμασταν, ότι εδώ πέρα για να προλάβουμε πρέπει να κόψουμε δρόμο,… Μπήκαμε μέσα στο δάσος όπου μας είχανε πει …Αψηφήσαμε τις νάρκες, και μάλιστα αυτός ο κύριος που βλέπεις εδώ, μου είπε το εξής. Επειδή εγώ ήμουνα αρραβωνιασμένος τότε και αυτός δεν ήτανε, με ανάγκασε να πηγαίνω εγώ πίσω και αυτός μπροστά. Και είπε ότι αν πατήσουμε νάρκη να την πατήσει αυτός και όχι εγώ επειδή εγώ ήδη ήμουνα αρραβωνιασμένος… Και πράγματι πήγαινε μπροστά αυτός και πίσω εγώ…, αυτό ήταν βέβαια καθαρή ανοησία που κάναμε, δεν υπήρχε περίπτωση, γιατί μέσα στο δάσος τελικά όχι μόνο δε φτάσαμε στη κορφή που φανταζόμασταν αλλά χαθήκαμε, χαθήκαμε δεν ξέραμε να προσανατολιστούμε και βεβαίως είχε περάσει και η ώρα. Έπρεπε 9 η ώρα να ήμαστε αναφορά, στο προσκλητήριο.
Ρ. Την 2η φορά πήγαμε οι δύο. Δεν ήρθε ο Στριπτάρης, γιατί πήγαμε και δεύτερη φορά. Και δεν το θυμάσαι, ε;… Είχαμε πάει και ο τρεις την πρώτη φορά… Φτάσαμε σε κάποιο σημείο και είδαμε ένα γάιδαρο μισοφαγωμένο.
Κ. Και πήγαμε στη βρώμα και είδαμε ένα γάιδαρο μισοφαγωμένο, από λύκους προφανώς, ο οποίος βεβαίως γάιδαρος ήτανε κοντά στο δρόμο … Και πράγματι ο δρόμος ήτανε δίπλα. Και πήραμε μετά το δρόμο και τρέχοντας, τρέχοντας δεν ξέρω πόση ώρα τρέχαμε, και φτάσαμε 5-10 λεπτά πριν από τις 9 η ώρα που ήτανε η αναφορά. Και βέβαια συνειδητοποιήσαμε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να φτάσουμε Αλβανία και μετά ετοιμαζόμασταν να την κοπανήσουμε βουνό- βουνό να φτάσουμε όσο γίνεται πιο χαμηλά. Νομίζω μας είχε πει και ένας δεκανέας, ένας άλλος Κρητικός, πες μου το όνομα του …, ένα πολύ καλό παιδί, ο οποίος ήτανε φανερό ότι δεν ήτανε χουντικό το παιδί και με πολύ συμπάθεια μας μιλούσε, Κρητικός και αυτός, δεκανέας. Ο οποίος, δεν ξέρω αν μας το είχε πει και στους δύο, εγώ πάντως το θυμάμαι … Ότι, Νίκο να ξέρεις ότι έχουμε εντολή να είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σε σκοτώσουμε.
-. Άρα υπήρχανε εκεί και στρατεύσιμοι που σας φυλάγανε.
Κ. Δεκανείς και λοχίες … αυτός ήτανε φύλακάς μας. Ήταν δημοκρατικό παιδί. Ήτανε φανερό ότι ήταν …, ναι τους είχε ξεφύγει. Ούτε είχε φερθεί ποτέ άσχημα σε κανέναν από εμάς, αλλά πέραν αυτού δεν θυμάμαι αν ήμουνα μόνος μου ή ήμουνα μαζί με τον Στράτο, εσύ δεν θα ήσουνα φαίνεται για να μην το θυμάσαι, … και τότε βάλαμε τα σχέδια για απόδραση και είπαμε εκείνο, και όταν απέτυχε προς Αλβανία είπαμε να δούμε πως θα φύγουμε προς τα κάτω, όσο μπορούμε πιο γρήγορα να χαθούμε, να μην μας βρούνε … Και μετά μας προλάβανε τα γεγονότα.
Ρ. Ο Νίκος ειδοποίησε τον πατέρα του, τον συχωρεμένο, και ήρθε ο άνθρωπος επάνω και πήγαμε στου Λάμπη ή Λάμπρου τέλος πάντων … του Μπίσχου που λέμε.
Κ. Η οικογένεια που μας έβαζε σπίτι και βλέπαμε τηλεόραση και λοιπά.
Ρ. Και μπήκανε μέσα σε ένα δωμάτιο, ο Νίκος με τον πατέρα του και εγώ περίμενα στο σαλόνι τέλος πάντων περίπου μια ώρα. Και κάτσανε και λέγανε, και ο Νίκος προσπαθούσε να πείσει τον πατέρα του, ποιοι λόγοι συνηγορούν ώστε να φύγουμε, να μπούμε απάνω στο βουνό ή στην Αλβανία, οπουδήποτε. Και ο πατέρας του προσπαθούσε να τον μεταπείσει μπας και παραμείνει και περάσει ο στρατός. Και βγήκανε έξω, το θυμάμαι, και ήτανε κλαμένος ο πατέρας σου και του λέει,΄΄παιδί μου, κάντε ότι νομίζετε, ότι σας φωτίσει ο θεός΄΄. Κλαμένος έτσι, τον θυμάμαι … και ευτυχώς μετά από μερικές μέρες έγιναν τα γεγονότα, μας πρόλαβαν.
Κ. Την δεύτερη φορά που τον είδα τον πατέρα μου και το έχω μετανιώσει βέβαια, και τώρα μου έρχεται να κλάψω που το λέω, Βουλιαγμένης, στις φυλακές που ήρθε και μου είπε να κάνω δήλωση και θα κανονίσει αυτός να βρει κάποιες γνωριμίες για να με αποφυλακίσει… Η μαλακία η δική μου όμως ποια ήτανε, που σου λέω είναι από τα πράγματα που δεν τα ξεχνάς στη ζωή σου … Όταν μου είπε αυτό το πράγμα, του λέω ΄΄αν είναι να μου ξαναπείς αυτό το πράγμα, δεν θέλω να ξαναέρθεις στη φυλακή΄΄. Μπορούσα να του πω, μπορούσα να του πω ότι πατέρα δεν θέλω να μου το ξαναπείς αυτό το πράγμα. Να μην του πω όμως και μην ξαναέρθει να με δει… εγώ στη Βουλιαγμένης έμεινα πολύ λίγο. Δεν έμεινα μέχρι να ενηλικιωθώ. Με πήγαν εκεί γύρω στα μέσα του Νοέμβρη του ’70, του ’68. Δηλαδή μετά τη δίκη, αμέσως μετά με πήγανε στο Βουλιαγμένης. Όπου ήτανε μια κατάσταση απελπιστική. Με τους ποινικούς να τσακώνονται, να σφάζονται, να πηδιούνται και δεν ξέρω τι να κάνουνε… Το πρώτο βράδυ μάλιστα που πήγαμε κατάκοποι, μετά από τόσες μέρες ασφάλεια, που κοιμόμουνα … ποιος ξέρει, ξερός ήμουνα, ξύπνησα και είχανε πέσει πάνω μου δυο ποινικοί και κρατούσε ο ένας ένα τζάμι κομμένο, ένα κομμάτι από τζάμι τριγωνικό και ο άλλος ένα κουτάλι λιμαρισμένο. Αυτά ήτανε τα όπλα τους, και πάλευαν, για πιο λόγο δεν ξέρω, μεταξύ τους και μες στη πάλη τους, την οποία ούτε κατάλαβα εγώ, τόσο πεθαμένος που ήμουνα και με ξυπνήσαμε με την πάλη τους που πέσανε πάνω στο κρεβάτι.. Και άλλα τέτοια, δηλαδή τσακωνόντουσαν μεταξύ τους και ο πιο τσαμπουκάς ξέρω ‘γω έπαιρνε τα σεντόνια του αλλουνού ας πούμε και το στρώμα του και το έριχνε μέσα στη τουαλέτα, εκεί που …Πήγα και ζήτησα ακρόαση από τον διευθυντή. Του λέω, ΄΄εγώ είμαι πολιτικός κρατούμενος δεν είμαι ποινικός και θέλω να με μεταθέσετε σε φυλακή με πολιτικούς κρατούμενους΄΄. ΄΄Δεν, είσαι ενήλικος, δεν γίνεται΄΄. Μετά από μερικές μέρες, ξαναπήγα. Στο μεταξύ είχα μάθει ότι υπήρχανε και ανήλικοι στο άλλο έργο, ήξερα πριν φυλακιστώ ότι υπήρχε ο Μιχάλης ο Σπηλιωτάκης, σήμερα είναι γιατρός στη Θεσσαλονίκη,.. ήτανε στέλεχος του ΚΚΕ. πάνω στη Θεσσαλονίκη… Ο Σαγίνης ήτανε. Ο οποίος ήτανε ακριβώς στην ηλικία τη δικιά μου. Άρα ήξερα ότι γίνονται εξαιρέσεις και παίρνουνε και ανήλικους σε άλλες φυλακές. Οπότε ξαναπήγα και του λέω, ΄΄ξέρω ότι υπάρχουνε και άλλοι ανήλικοι΄΄, ο Σαρκουδάκος ας πούμε ήτανε και αυτός ακριβώς στην ίδια ηλικία με μένα. Δεν τον ήξερα αυτόν, αλλά ήξερα τον Σπηλιωτάκη. Έστω έναν. Και μετά απεδείχθη ότι υπάρχουν κι άλλοι, 3-4 παιδιά στην ηλικία τη δική μου, ανήλικοι. Του λέω ΄΄ξέρω ότι γίνονται εξαιρέσεις και θέλω και εγώ να με μεταθέσετε σε πολιτικές φυλακές΄΄… ΄΄θα δω, θα κάνω, θα δείξω΄΄. Είδα δηλαδή ότι δεν είχε καμία διάθεση να με στείλει. Οπότε το ίδιο βράδυ, μετά το βραδινό φαγητό, είχαμε ένα τραπέζι έτσι μεγάλο και τρώγαμε, μάζεψα τα άλλα 4 παιδιά που ήμαστε συγκατηγορούμενοι, έναν Παλαιστίνιο και κανά δυο ακόμα άλλους που ήτανε πιο έτσι ανθρώπινη η κατάστασή τους και τους έκανα πολιτικό μάθημα. Θυμάμαι τότε μάλιστα κάτι είχε γίνει με το Ιράκ, είχε γίνει μια επανάσταση στο Ιράκ, τι είχε γίνει δεν θυμάμαι, το είχανε γράψει οι εφημερίδες… τους έκανα πολιτικό μάθημα μέσα στη φυλακή και βέβαια κάποιος θα το κάρφωσε στο διευθυντή, επίτηδες το έκανα. Και την άλλη μέρα με πήραν και με στείλανε στου Αβέρωφ. Αυτά για να κλείσουμε από τη Βουλιαγμένης. ……………………………
-. Και από τότε Νίκο έχεις τις ευαισθησίες σου με τους Παλαιστίνιους, Θα μας πεις τώρα Νικόλα, με την μεταπολίτευση, τη σχέση σου με το ΠΑ.ΣΟΚ-.. Γιατί αναφέρθηκες ο ίδιος σ’ αυτήν…
Κ. Ναι εγώ, αυτό το χώρο της κέντρο αριστεράς δεν ήξερα καθόλου πρόσωπα και πράγματα. Εντάξει εμείς ως αριστεροί πριν τη δικτατορία βλέπαμε με συμπάθεια αυτό το χώρο και μάλιστα επιζητούσαμε και συνεργασία με αυτόν τον χώρο, του Ανδρέα Παπανδρέου ας πούμε.
-. Όταν λες εμείς εννοείς Λαμπράκηδες, αριστερά γενικά, Ε.Δ.Α;
Κ. Και μάλιστα στο χημικό τμήμα μαζί κατεβήκαμε ας πούμε στις εκλογές, με τον (…) είχαμε πολύ καλές σχέσεις.
-. Στράτο, εμείς έχουμε εκκρεμότητα με τη δικιά σου την πορεία, έχουμε εκκρεμότητα που ξεκινάει από τους Λαμπράκηδες. Να τελειώσει ο Νίκος και να τα πούμε αυτά τα πράγματα… θα μιλήσεις για τον Στράτο τον Ρουμελιώτη τον νεαρό. Που εκείνα τα χρόνια έχοντας από τον πατέρα του και τη μάνα του, (που από ότι κατάλαβα ήταν αντάρτες και οι δύο στον εμφύλιο, ήταν με το δημοκρατικό στρατό), έχεις μια παιδεία ανάλογη επομένως και μια πολιτικοποίηση από το σπίτι σου μέσα και κάποια πορεία τέτοια. Να ξεμπλέξουμε με τον Νίκο τον Καργόπουλο και να το καλύψουμε αυτό το θέμα. Γιατί έχει σημασία ποιο Στράτο; Έχει σημασία και είναι παρήγορο αυτό, το να βλέπει κανείς και να ακούει ανθρώπους που από τα μικράτα τους συνεχίζουν μια πορεία των γονιών τους και τη συνεχίζουνε αδιάλειπτα, χωρίς να σταματάει και με παλινωδίες και με…, έτσι Νίκο; Μια εδώ και μια εκεί …
Ρ. Εδώ την πορεία των γονιών τους πρέπει να τη συζητήσουμε γιατί αν η πορεία των γονιών τους δεν ήτανε η ενδεδειγμένη, κακώς θα την συνέχιζαν.
Κ. Έχει πολύ μεγάλη σημασία, διότι όταν έτρωγα το ξύλο στην ασφάλεια,- που όλοι μας φοβόμαστε, δεν νομίζω να υπάρχει κανένας που να μην φοβάται εκεί πέρα- τι ήτανε αυτό που με στήριξε έτσι ψυχολογικά και άντεξα και δεν έκανα τη δήλωση που μου ζητούσανε και τα λοιπά; Ότι πως θα αντικρίσω εγώ τα ξαδέρφια μου, τα οποία είναι στη …, όχι πως θα τα αντικρίσω, δεν ντρεπόμουνα, ότι πώς αυτοί δεν έχουν κάνει δήλωση και είναι στη Λέρο εξόριστοι, και κάποιοι άλλοι γνωστοί μου ας πούμε, και τη στιγμή που αυτοί θυσιάζονται εγώ θα αρνηθώ τη θυσία αυτή;
-. Είναι γνωστό τότε ότι ένα τμήμα της αριστεράς ήτανε ενάντια στη δήλωση.
Κ. Νομίζω επισήμως όλοι ήμασταν.
-. Επισήμως μέχρι πότε; Γιατί τις δηλώσεις δεν ξέρω …
Κ. Όλοι, όλοι. Δηλαδή μέχρι που αποφυλακίσθηκα εγώ όλοι, μέχρι το 70 όλοι. Δεν ξέρω μετά τι έγινε στη φυλακή. Απλώς εμένα …
-. Όσον αφορά τις δηλώσεις έχεις δίκιο, όσον αφορά όμως τις … αιτήσεις χάριτος για λόγους ανήκεστης βλάβης που είχε δώσει η δικτατορία …
Κ. Εκεί υπήρξε …Αλλά εγώ είχα ήδη απολυθεί τότε, είχα ήδη αποφυλακισθεί τότε.. Εγώ στη φυλακή και πριν τη φυλακή όπως… ήμουνα με στον Ρήγα Φεραίο και στη φυλακή μέσα στο ΚΚ.Ε. εσωτερικού. Τώρα αυτά που λέω τα έχω πει σε κάποιους ανθρώπους, δεν ξέρω αν τα έχω πει…, θα τα πω με την πρώτη ευκαιρία και θα τα ακούσουνε και οι σημερινοί σύντροφοι που είναι στο Συνασπισμό. Δηλαδή, όταν το ’68 μπήκα εγώ το Νοέμβριο, όλη η αριστερά και όχι μόνο το φοιτητικό τμήμα, αλλά όλη η οργάνωση ήτανε στο ΚΚΕ εσωτερικού. Δηλαδή όταν λέμε ΚΚΕ εσωτερικού, δεν ήτανε άλλο κόμμα, ήτανε το γραφείο εσωτερικού, επειδή το πολιτικό γραφείο ήτανε στο εξωτερικό, υπήρχε ένα γραφείο, 7 μελές ήτανε;
-. Η διάσπαση δεν είχε γίνει ακόμα.
Κ. …Δεν υπήρχε διάσπαση, η γραμμή ερχότανε από το πολιτικό γραφείο στο γραφείο εσωτερικού, ένα 7 μελές γραφείο και από εκεί διοχετευότανε στις οργανώσεις στην Ελλάδα
-. Αυτή τη λογική ήτανε και ο Ρήγας Φεραίος; Ο Ρήγας Φεραίος ήτανε ενιαία οργάνωση;
Κ. Ακριβώς.
-. Στην αρχή δεν ήτανε …
Κ. Ακριβώς.
-. Ο Ρήγας Φεραίος του μετέπειτα ΚΚΕ εσωτερικού που μετεξελίχτηκε σε Συνασπισμό και λοιπά;
Κ. Όταν, η διάσπαση βέβαια έγινε το Φεβρουάριο του’68. Όταν γίνεται λοιπόν η διάσπαση, σύσσωμη η οργάνωση, όχι μόνο η φοιτητική αλλά και των ενηλίκων, ήτανε με το ΚΚΕ. εσωτερικού και με τον Ρήγα Φεραίο. Και στη συνέχεια το ΚΚΕ, με αποστολές απ’ έξω, έστελνε στελέχη διάφορα και κατάφερε και έστησε σιγά – σιγά έναν μηχανισμό. Αλλά δεν είχε προλάβει ακόμα να … δηλαδή όταν με πιάσανε εμένα τον Νοέμβριο του 68 δεν ήξερα κανέναν που να … να μην είναι με το γραφείο εσωτερικού ή με τον Ρήγα Φεραίο. Τέλος πάντων. Που σημαίνει δηλαδή στη φυλακή ήμουνα με το ΚΚΕ. εσωτερικού. Στη διάρκεια της φυλακής, θυμάμαι τότε, πρωτοήρθε ο Φαράκος. Ο οποίος …
-. Γιατί Νίκο το ΚΚΕ «εξωτερικού» να το λέμε έτσι, να το ξεχωρίζουμε δηλαδή;
-. Διότι ακόμα δεν είχε διαμορφώσει εδώ δυνάμεις …
Κ. Και δεν είχε οργάνωση. Όλη η οργάνωση ήτανε στον έλεγχο του γραφείου εσωτερικού. Και με αποστολές από το εξωτερικό, μάλιστα έστειλαν τους πιάσανε, έστειλαν τους πιάσανε, έστειλαν 2 – 3 φορές και κατάφεραν μετά σιγά – σιγά και στήσανε και αυτοί έναν μηχανισμό. Ο οποίος στη συνέχεια βέβαια έγινε ισχυρότερος από τον άλλον. Αλλά αυτά γίνονται μετά. Ο πρώτος που ήρθε στη φυλακή έτσι στέλεχος με το ΚΚΕ εξωτερικού ήτανε ο Φαράκος. Ο οποίος βέβαια μου έκανε και κάκιστη εντύπωση.
-. Μιλάς για ποια εποχή;
Κ. Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς. Δεν ξέρω μάλιστα … δεν ξέρω μάλιστα εάν … δεν θυμάμαι πότε τον πιάσανε. Εγώ στο Αβέρωφ πήγα Δεκέμβριο του ’68. Δηλαδή έκατσα κάνα μήνα περίπου στο ανήλικων.
-. Στις εξορίες το -.-. εξωτερικού είχε δυνάμεις ήδη. Στα νησιά δηλαδή… είχε μηχανισμό, όχι τόσο ισχυρό αλλά ήτανε ήδη διαμορφωμένος. Φαίνεται ότι στις φυλακές μπαίνανε, στο θυμίζω και στους δυο, ότι στις φυλακές έμπαιναν εκείνοι οι οποίοι συνελαμβάνοντο και ξεκινούσε εναντίον τους η ποινική δίωξη. Αυτοί δεν πηγαίνανε στις εξορίες.
Κ. Ναι.
-. Μπαίνανε στις φυλακές ως προφυλακισμένοι. Όπου δεν υπήρχε οργάνωση του -.-. εξωτερικού, επομένως λογικά …
Κ. Μπαίνοντας εγώ λοιπόν στη φυλακή και … για το Αβέρωφ μιλάω τώρα, για τη Βουλιαγμένης δεν το συζητώ, ήμουνα ένα μήνα εκεί πέρα, μόνος μου ήμουνα ουσιαστικά. Με το που μπαίνω, με τσιμπάει και ο Στρατής που μόλις είχε βγει από το κελί του ένας άλλος, γιατί στα κελιά στο Αβέρωφ ήμαστε δύο – δύο, στη Βουλιαγμένης ήτανε θάλαμος. Στο Αβέρωφ ήμασταν δύο – δύο και στον Κορυδαλλό ένας – ένας. Έτυχε λοιπόν να είναι μόνος του Ο Γιάννης ο Στρατής.. Ο πατέρας του ήτανε από το Ασβεστοχώρι. Με τον Γιάννη τον Στρατή έχουμε πολύ μεγάλη ιστορία … Τον είχα δάσκαλο στην άλγεβρα τον Στρατή και ήμουνα ο αγαπημένος του μαθητής και τα λοιπά. Καμαρώνανε κιόλας γιατί πέρασα και δεύτερος στο πανεπιστήμιο και με είχανε και με δείχνανε. Και μετά ξανά χαθήκαμε. Και μετά ξαναβρεθήκαμε βέβαια εδώ, κάποια περίοδο, τρίτη φορά και ξαναβρισκόμαστε τώρα πάλι τυχαία …τυχαία έβαλε ο Γιάννης, δηλαδή δεν είχαμε συνεννοηθεί ότι θα βάλουμε υποψηφιότητα. Ο Γιάννης δεν είχε ασχοληθεί με … Τον σύνδεσμο φυλακισθέντων και εξορισθέντων. Περιόδου ’67 – ’74…. Μέσα στη φυλακή, μου έκανε πολύ κακή εντύπωση, δηλαδή τάχτηκα καθαρά με το -.-.Ε. εσωτερικού γιατί ξεκαθάρισα την αντιδημοκρατική λειτουργία του ΚΚΕ.. Δηλαδή ότι αυτό το κόμμα, ΄΄ΚΚΕ. εξωτερικού΄΄ που το λέγαμε τότε, δεν λειτουργεί δημοκρατικά.
-. Εξ αιτίας της συμπεριφοράς του Φαράκου;
Κ. Όχι,όχι μόνο. Αλλά και γενικά, δηλαδή κάναμε συζητήσεις, αναλύσεις και τα λοιπά, κάναμε κάποιες ιστορικές αναδρομές και όλα αυτά τα πράγματα. Και όλα αυτά τα αρνητικά του ΚΚΕ. …. Αλλά πώς να στο πω, έκανα καθαρό διαχωρισμό ότι εγώ ιδεολογικά δεν μπορώ να είμαι σε αυτό το χώρο, του ΚΚΕ., διότι δεν συνδυάζει τον σοσιαλισμό, δηλαδή την ισότητα την οποία εγώ θέλω και τη μη εκμετάλλευση με τη δημοκρατία και την ελευθερία. Αυτό το στοιχείο με έκανε να πω εγώ …
Όμως, αυτό το οποίο φανταζόμουνα και ήθελα να είναι και το ΚΚΕ. εσωτερικού πολύ μαχητικό στον αγώνα του εναντίον της δικτατορίας. Και όσο ήμασταν στη φυλακή, τα πράγματα πήγαιναν καλά. Διότι εμένα με κάλυπτε το ΚΚΕ εσωτερικού, μου εξασφάλιζε και τον σοσιαλισμό όπως τον ήθελα αλλά και την μαχητικότητα, την οποία επίσης ήθελα. Όταν πλησίαζε η ημερομηνία για να αποφυλακιστώ, είχα κάνει αίτηση για τα 2/3, είχαμε αποφασίσει ως φυλακή ότι κάνουμε αίτηση για 2/3. Τους έλεγα ότι κοιτάξτε εγώ κάποια στιγμή θα με φωνάξουνε να φύγω. Και πρέπει να μου δώσετε την επαφή που πρέπει να έχω μόλις βγω για να συνεχίσουμε τον αγώνα. Απόλυτη εμπιστοσύνη μου είχαν, όχι μόνο γιατί είχα κρατήσει τη στάση μου απέναντι στο στρατοδικείο και μάλιστα ο Παπαπούλος ήτανε βασιλικός επίτροπος, ο οποίος επειδή βγήκα εγώ στο στρατοδικείο και είπα διάφορα πράγματα, ΄΄να τον στείλουμε στο Στρασβούργο να καταθέσει΄΄, λέει ειρωνικά … Εγώ ετοιμάζομαι να βγω. ΄΄Πέστε μου ποιον θα πάω να βρω». Θέμα εμπιστοσύνης δεν υπήρχε, επαναλαμβάνω, όχι μόνο λόγω της στάση μου στο στρατοδικείο που δεν είχα κάνει δήλωση κι όλα αυτά, αλλά και επειδή μέσα στη φυλακή επειδή ήμουνα και ο πιο νεαρός από τους πιο νεαρούς εν πάση περιπτώσει, αλλά ο πιο γραμματισμένος από τους νεαρούς, ήμουνα αυτός που ψιλόγραφα τα κείμενα τα οποία βγάζαμε έξω. Δηλαδή αποφάσεις της ομάδας που λέγαμε,την οργάνωση μέσα στη φυλακή τη λέγαμε ομάδα. Τις αποφάσεις τις πολιτικές της ομάδας που έφευγαν και πήγαιναν έξω στο κόμμα, εγώ ήμουνα αυτός που τις ψιλόγραφε με ένα πολύ μικρό στυλό, σαν σκονάκι δηλαδή σχολικό και τις βάζαμε μέσα σε ρούχα και τέτοια και τις βγάζαμε έξω .Ήξερα δηλαδή ανά πάσα στιγμή, ήρθε και μια επιστολή κάποιων στελεχών, (…), προς το ΚΟΥΚΟΥΣΕ …
-. ΚΟΥΚΟΥΣΕ, το Σοβιετικό κόμμα δηλαδή;
Κ. Ναι. Εγώ τους είχα γράψει. Μου είχαν κάνει και κακή εντύπωση βέβαια τότε …
-. Κακή εντύπωση γιατί;
Κ. Τότε ουσιαστικά έδειχνε υποτέλεια αυτό το κείμενο. Αυτό ήταν το πνεύμα. … εγώ μιλάω για τους μεγάλους. Και βεβαίως και οι επιστολές φεύγανε με το κομμουνιστικό της Ιταλίας, με το οποίο είχαμε ήδη …
-. Αρχίσει επαφές.
Κ. Ναι. Λοιπόν για να επανέλθουμε στο θέμα μας. Δεν μου έλεγαν ποιον να πάω να βρω. Αλλά αυτό το ανέφερα για την εγγραφή, διότι προφανώς δεν ήτανε λόγος η έλλειψη εμπιστοσύνης.
-. Δεν υπήρχε ουσιαστικά μηχανισμός που να τον στηρίζουν μέσα από τη φυλακή;
Κ. Όχι. Θα σου εξηγήσω τι έγινε. Δεν ήξεραν τι να μου πουν Αντώνη, αυτός ήτανε ο λόγος. Γιατί επαφή μπορούσαν να μου βρουν. Και εγώ ήξερα ένα σωρό κόσμο, έξω. Οπότε ένα μεσημέρι, ώρα που δεν κυκλοφορούσαμε, ήτανε κλειστά τα κελιά δηλαδή, μου ανοίγουν την πόρτα και μου λένε αποφυλακίζεσαι. Και εγώ αφελής μια ζωή, μια ζωή αφελής, αυτό είναι μεγάλο μου μειονέκτημα και ελπίζω μετά, είμαι τώρα 54 … έχω πάψει να είμαι αφελής, από τα 45 μου και μετά.
-. Ναι αλλά ελπίζεις να μείνεις όπως είσαι;
Κ. Όχι, έχω αλλάξει σ’ αυτό το θέμα. Έχω πάψει να είμαι αφελής, πιστεύω. Ή προσπαθώ τουλάχιστον να είμαι, τουλάχιστον στα πολιτικά πράγματα. Πήγα σπίτι μου λοιπόν, είχα και αυτές τις κατηγορίες τότε …
-. Χωρίς γραμμή, χωρίς επαφή, χωρίς τίποτα …
Κ. Ναι, ναι. Και περίμενα, ύστερα που με διώξανε και από την ασφάλεια, ότι θα έρθει κάποιος να με βρει. Περίμενα, περνούσε κι ο καιρός, τίποτα.1970. Οπότε κάποια στιγμή μαθαίνω, γιατί παρέα κάναμε με συγγενείς κρατούμενων, ξέραμε ότι ήμασταν στον ίδιο χώρο ΚΚΕ εσωτερικού ας πούμε. Μαθαίνω ότι βγαίνει από τη φυλακή ο Πάνος ο Πανουτσόπουλος, ο οποίος ήτανε στέλεχος και αγαπητό πρόσωπο σε μένα. Στη φυλακή μέσα ήτανε δηλαδή από τους μεγάλους ανθρώπους, πώς να στο πω …Που θαύμαζα εκτιμούσα με αγαπούσαν και ο Πάνος με αγαπούσε πάρα πολύ, και εγώ τον αγαπούσα πάρα πολύ, κουτσός, κούτσαινε δηλαδή πολύ και βγήκε (…) στη πλάτη αυτός. Και έμαθα ότι βγήκε από τη φυλακή, ο οποίος ήτανε στη Κεντρική Επιτροπή, νομίζω. Και αν δεν ήτανε Κεντρική Επιτροπή, εν πάση περιπτώσει εγώ τον θεωρούσα στέλεχος. Από τα υψηλότερα στελέχη. Και πήγα και τον βρήκα. Μάλιστα δώσαμε ένα ραντεβού στους Αμπελοκήπους, κάπου βρεθήκαμε. Του λέω, ΄΄Πάνο έτσι και έτσι. Έχω βγει από τη φυλακή, αυτά είχα πει πριν φύγω΄΄ …
-. Πόσος καιρός είχε περάσει Νίκο;
Κ. Δεν θυμάμαι, κάποιοι μήνες πάντως που ήμουνα έξω. ΄΄Και περιμένω και κανείς δεν έρχεται να με βρει. Τι θα κάνουμε; Θα καθόμαστε με σταυρωμένα χέρια και θα ανεχόμαστε αυτή τη κατάσταση;΄΄. Και εκεί, προς μεγάλη μου έκπληξη δηλαδή εκεί έπαθα μια από τις μεγάλες πολιτικές πλάκες της ζωής μου. Μου λέει, ΄΄δηλαδή ρε Νίκο τι να κάνουμε; ΄΄ Εγώ βέβαια με δικό μου το … νεανικό μυαλό τότε είχα … (και αφού βγήκα και έζησα την ζωή έξω από τη φυλακή, που τη βρήκα διαφορετική βέβαια απ’ ότι την φανταζόμουνα μέσα, είχε αλλάξει δηλαδή ο κόσμος τον 1 ½ χρόνο που ήμουνα φυλακή)… προσανατολιστεί ότι εδώ φαίνονται πιο δυναμικές μορφές αντίστασης. Ήτανε αυτή η προσωπική άποψη, που είχα αρχίσει να διαμορφώνω. Και αντί ο Πάνος να συμφωνήσει μαζί μου, ότι εδώ χρειάζονται πιο δυναμικές μορφές αντίστασης για να πέσει η χούντα, μου είπε ότι ΄΄δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Τι να κάνουμε΄΄; ΄΄Δεν κατάλαβα, τι μου είπες τώρα; Δε μπορούμε να κάνουμε τίποτα; Προφανώς δεν μπορούμε να ρίξουμε τη χούντα΄΄. Του λέω, λοιπόν από τότε, από εκείνη τη στιγμή, όχι τη μέρα, από εκείνη τη στιγμή, από εκείνο το δευτερόλεπτο, διέλυσα οριστικά τις σχέσεις μου με το χώρο του ΚΚΕ εσωτερικού. Και βεβαίως, ένας νέος άνθρωπος ήμουνα, στο ΚΚΕ. εξωτερικού είπα ότι θεωρούσα ιδεολογικά δεν με εκφράζει και δεν υπήρχε περίπτωση να πάω, ούτε ήξερα τι κάνανε ακριβώς αυτοί. Και προσπαθήσαμε να φτιάξουμε εκεί με κάτι φίλους κάποια ομαδούλα για πιο δυναμικές μορφές αντίστασης. Οι οποίες προχωρήσανε… προχωρούσανε πολύ αργά, εγώ δεν ήξερα πολλούς από αυτούς, δεν ξέρω αν πρέπει να πω ονόματα. Δεν θα πω ονόματα. Δύο ξέρω απ’ αυτούς, ο ένας μάλιστα είχε μια πορεία συνεχώς προς τα δεξιά και τώρα είναι στο Συνασπισμό και μάλιστα ανώτατο στέλεχος. Με την ομάδα Δαμανάκη και λοιπά πρέπει να είναι. Ο άλλος όμως κρατάει σταθερή στάση, μέχρι και τώρα, τον βλέπω κι αυτόν καμία φορά σε πορείες σε τέτοια. Προχωρούσαμε αργά…
-. Γιατί Νίκο δεν θες να πεις ονόματα;
Κ. Δε ξέρω, μικρά παιδιά ήμαστε τότε. Δεν ξέρω …
-. Τι σημασία έχει; Δεν παίξατε σε αγώνες σημαντικούς; Δεν αγωνιστήκανε;
Κ. Δεν ξέρω αν θέλουνε να πω ότι συμμετείχαν σε μια τέτοια προσπάθεια που κάναμε. Δεν ξέρω, μπορεί να μην θέλουνε. Τέλος πάντων κάναμε διάφορες συναντήσεις είχαμε κάτι εκεί, πάνω που ετοιμάζαμε μια υποδομή και ίσως αυτή η προσπάθεια είχε καρφωθεί κιόλας, και … και μπορεί να ‘ναι και μια εξήγηση γιατί με στράτευσαν εμένα άρον – άρον ενώ δεν ήμουνα από τους πιο ενεργούς συνδικαλιστές στο φοιτητικό χώρο …