Τελευταία Ενημέρωση: 2017-10-07
Η ναυμαχία μεταξύ χριστιανών και Οθωμανών στην είσοδο του κόλπου της Πάτρας έξω από τη Ναύπακτο τερμάτισε την τουρκική κυριαρχία στη Μεσόγειο τον 16ο αιώνα και ανέκοψε μια οθωμανική επέκταση που κράτησε περισσότερο από πεντακόσια χρόνια. Το αποτέλεσμα της μάχης πρόσφερε την απαραίτητη τόνωση στο ηθικό των Ευρωπαίων, αποδεικνύοντας οτι μπορούσαν τελικά να σταματήσουν την εξάπλωση των «απίστων». Η ναυμαχία αυτή ήταν επίσης η τελευταία μεγάλη σύγκρουση μεταξύ κωπήλατων πλοίων.
Στη διάρκεια αυτής της περιόδου οι Οθωμανοί επωφελήθηκαν από μια σειρά ικανών ηγετών που ένωσαν τις διάφορες μουσουλμανικές φατρίες σε μια ενιαία δύναμη. Ωστόσο, οτην Ευρώπη οι καθολικοί και οι προτεστάντες μάχονταν άγρια μεταξύ τους αντί να προσπαθήσουν να αντισταθούν στους μουσουλ μάνους. Η Γαλλία μάλιστα έφθασε στο σημείο να κάνει συνθήκη ειρήνης με τους Οθωμανούς ώστε να μπορέσει να επικεντρωθεί στις στρατιωτικές προσπάθειες της εναντίον των χριστιανών γειτόνων της.
Επιδιώκοντας να επωφεληθούν από τον διχασμό των ευρωπαϊκών χριστιανικών βασιλείων, οι οθωμανοί Τούρκοι επιτέθηκαν και κατέλαβαν τη βενετοκρατούμενη Κύπρο το 1570. Οι αντιδράσεις της Ευρώπης στην επίθεση υπήρξαν αντικρουόμενες. Οι περισσότεροι χριστιανοί ηγέτες ήθελαν να ανακαταλάβουν το νησί, αλλά δεν συμφωνούσαν ποιος θα ήταν επικεφαλής της επιχείρησης. Μετά απο αρκετές διαφωνίες, ο πάπας Πίος Ε’ συνόιραξε με τον βασιλιά Φίλιππο Β’ και σχημάτισαν τον ίερό Συνασπισμό για να υπο στηρίξουν τις προσπάθειες της Βενετίας για ανακατάληψη της Κύπρου. Για την ηγεσία της αποστολής επέλεξαν τον ετεροθαλή αδελφό του Φιλίππου, Δον Ζουάν τον Αυστριακό.
Ο Δον Ζουάν ήταν στρατιωτικός με μικρή εμπειρία θαλάσσιων επιχειρήσεων. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν σημαντικός παράγων, αφού οι ναυτικές συγκρούσεις εκείνης της εποχής έμοιαζαν πολύ με τις χερσαίες αναμετρήσεις. Οι κωπήλατες γαλέρες συνήθως έρχονταν αντιμέτωπες και η μία εμβόλιζε την άλλη, ενώ ακολούθως οι στρατιώτες άρχιζαν μάχες σώμα με σώμα πάνω) στα καταστρώματα των πλοίων τους.
Την εποχή που τα ισπανικά, παπικά και βενετικά καράβια συγκεντρώθηκαν (το ιταλικό λιμάνι της Μεσσήνης τον Αύγουστο του 1571, οι οθωμανοί είχαν καταλάβει ολόκληρη την Κύπρο και παρέταξαν τον στόλο τους (στον κόλπο της Πάτρας κοντά στη Ναύπακτο. Χριστιανοί και μουσουλμάνοι κατάσκοποι τέθη καν σε υπηρεσία και έτσι οι αντίπαλοι ηγέτες απέκτησαν καλή γνώση για το μέγεθος και τη σύνθεση του εχθρού.
Ο Οθωμανός ηγέτης Αλί Πασά είχε περίπου 250 γαλέρες με 88.000 ναυτικούς, σκλάβους και στρατιώτες. Οι αλυσοδεμένοι σκλάβοι, από τους οποίους οι περισσότεροι ήταν χριστιανοί αιχμάλωτοι από προηγούμενες οθωμανικές εκστρατείες, αποτελούσαν την κινητήρια δύναμη των καραβιών. Η πραγματική μάχιμη δύναμη του τουρκικού ναυτικού ήταν οι 16.000 στρατιώτες του, που είχαν εκπαιδευτεί να πηδούν στα εχθρικά καταστρώματα και να «αιχμαλωτίζοι», τα αντίπαλα πλοία.
Ο Δον Ζουάν διοικούσε μια κάπως μικρότερη δύναμη από περίπου 300 πλοία, τα περισσότερα των οποίων ήταν επίσης κωπήλατες γαλέρες που μετέφεραν στρατιώτες για μάχες πάνω στα καταστρώματα. Ο στόλος του Ιερού Συνασπισμού είχε κάποιο πλεονέκτημα με τις έξι υπερμεγέθεις γαλέρες του οι οποίες ονομάζονταν γαλιόνια και διέθεταν τεράστια κανόνια που είχαν την ικανότητα ολόπλευρου πυρός. Μολονότι πολλές χριστιανικές γαλέρες και μουσουλμανικά σκάφη είχαν κανόνια (στις πλώρες και στις πρύμνες τους, τα γαλιόνια διέθεταν κατά πολύ ανώτερη δύναμη πυρός. Επίσης, οι χριστιανοί στρατιώτες που μετέφεραν είχαν πολύ περισσότερα μουσκέτα από τους αντιπάλους τους.
Το πρωί της 7ης Οκτωβρίου 1571 οι δυο στόλοι πλησίασαν ο ένας τον άλλο με τις γαλέρες τους παρατεταγμένες σε σειρές ακριβώς έξω από τις ακτές της Ναυπάκτου. Κάθε ναύαρχος είχε οργανώσει τα πλοία του σε τρεις πτέρυγες με περίπου ίσο αριθμό σκαφών σε κάθε μία και οι ίδιοι βρίσκονταν στο μεσαίο τμήμα τους. Οι αντίπαλοι ύψωσαν τις πολεμικές σημαίες τους για να αναγνωρίζονται μεταξύ τους και για να τονώσουν το ηθικό των ανδρών τους. Ακριβώς πριν από τη ναυμαχία, οι χριστιανοί ηγέτες όπλισαν τους κωπηλάτες τους και υποσχέθηκαν ότι θα απελευθέρωναν όσους είχαν καταδικαστεί για εγκληματικές πράξεις. Οι μουσουλμάνοι διοικητές δεν είχαν αυτή τη δυνατότητα, αφού οι περισσότεροι κωπηλάτες τους ήταν χριστιανοί σκλάβοι που θα στρέφονταν εναντίον των κυρίων τους όταν έβρισκαν την ευκαιρία.
Ο Δον Ζουάν επιβιβάστηκε σε μια μικρή γρήγορη γαλέρα πριν αρχίσει η μάχη και έπλευσε πάνω-κάτω στις δυο πτέρυγες του στόλου του για να τις ενθαρρύνει. Οι ζητωκραυγές αντηχούσαν ακόμη καθώς επέστρεψε στη ναυαρχίδα του και διέταξε τα γαλιόνια να αρχίσουν πυρ εναντίον της τουρκικής γραμ μής που είχε αρχίσει να κινείται προς το μέρος τους. Τα κανόνια σταμάτησαν το οθωμανικό κέντρο, ενώ οι πτέρυγες του χριστιανικού στόλου κινήθηκαν μπροστά διασπώντας τις μουσουλμανικές γραμμές. Πολύ σύντομα τα αντίπαλα πλοία άρχισαν τις ατομικές συγκρούσεις σε όλο τον κόλπο με τα πληρώματα τους να μάχονται με σπαθιά, ρόπαλα και δόρατα. Και εδώ οι χριστιανοί είχαν πλεονέκτημα, αφού οι μουσκετοφόροι υποστήριζαν αποτελεσματικά με τις ριπές τους εκείνους που πηδούσαν στα εχθρικά καταστρώματα.
Μετά από τρεις επιθέσεις, οι χριστιανοί πήδησαν στη ναυαρχίδα του Αλί Πασά, τον αποκεφάλισαν και κάρφωσαν το κεφάλι του σε ένα δόρυ για να το βλέπουν όλοι. Τότε πολλά τουρκικά πλοία εγκατέλειψαν το σημείο της ναυμα χίας.
Με’χρι το απόγευμα οι χριστιανοί είχαν βυθίσει ή κάψει 80τουρκικά σκάφη και είχαν αιχμαλωτίσει άλλα 130 μαζί με τα πληρώματα τους. Ο Δον Ζουάν έχασε 17 γαλέρες και 7.500 άνδρες. Με την ενσωμάτωση των αιχμαλωτισμένων πλοίων, ο χριστιανικός στόλος ήταν τώρα μεγαλύτερος από τη στιγμή που άρχισε η σύγκρουση. Η αντικατάσταση των νεκρών ναυτικών ήταν επίσης εύκολη, αφού οι νικητές απελευθέρωσαν πάνω από 10.000 σκλάβους.
Ωστόσο, μια μόνο νίκη στη θάλασσα δεν τερμάτισε την ισχύ και την επιρροή των Οθωμανών Τούρκων. Οι χερσαίες δυνάμεις τους εξακολούθησαν να έχουν την αυτοκρατορία, ενώ ο πλούτος τους ήταν αρκετός ώστε να ξαναφτιάξουν γρήγορα τον στόλο τους. Όμως, αν και ξανάρχισαν σύντομα τη δράση τους στη Μεσόγειο, οι Τούρκοι δεν επανέκτησαν ποτέ πια τη δύναμη που είχαν πριν από τη Ναύπακτο. Η Ευρώπη δεν κυβερνούσε ακόμη τις θάλασσες, είχε όμως αποκτήσει την αυτοπεποίθηση που χρειαζόταν για να νικά τους Τούρκους ναυτικούς.
Εκτός απο την αναδιοργάνωση του οθωμανικού ναυτικού, άλλοι παράγοντες μείωσαν τη γενική σημασία της ναυμαχίας της Ναυπάκτου. Μέσα σε δυο χρόνια ο Ιερός Συνασπισμός διαλύθηκε, καθώς τα μέλη του έκαναν χωριστές συμμαχίες με τους μουσουλμάνους και ξανάρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους. Τον επόμενο μισό αιώνα οι πρώην Ευρωπαίοι σύμμαχοι μάχονταν ο ένας τον άλλο, όταν οι καθολικοί και οι διαμαρτυρόμενοι ρίχτηκαν στη δίνη των αιματηρότερων συγκρούσεων της ιστορίας, του Τριακονταετούς Πολέμου.
Μία ακόμη από τις συνέπειες της ναυμαχίας ήταν το λογοτεχνικό έργο που ανέπτυξε ένας εκ των συμμετεχόντων οτη σύγκρουση. Ο Μιγκέλ Θερβάντες συγγραφές του Δον Κιχώτη, είχε υπηρετήσει ως νεαρός αξιωματικός σε μια ισπανική γαλέρα και τα μεταγενέστερα γραπτά του απεικονίζουν τη μεγάλη μάχη που παρακολούθησε μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων.
Η σημαντικότερη συνέπεια της Ναυπάκτου δεν ήταν τα αποτελέσματά στη σύγκρουση χριστιανών και μουσουλμάνων, αλλά κυρίως η αλλαγή στη φύση του θαλάσσιου πολέμου. Οι ναύαρχοι αντιλήφθηκαν ότι αποφασιστικός παράγων για τη νίκη ήταν τα μεγάλα πλοία εξοπλισμένα με μεγάλο αριθμό κανόνιων. Οι μικρές και γρήγορες κωπήλατες γαλέρες ήταν καταλληλότερες για επιχειρήσεις μικρής εμβέλειας, αλλά οι άνδρες μόνοι τους δεν μπορούσαν να νήσουν τα πολεμικά πλοία με τα βαριά κανόνια. Ετσι τα κουπιά έδωσαν τη θέ ση τους στα πανιά. Τα πλοία με τα κανόνια που μπορούσαν να κρίνουν την έκβαση μιας ναυμαχίας από μακριά αντικατέστησαν τις γαλέρες που μετέφεραν ένοπλους στρατιώτες. Μόλις δεκαεπτά χρόνια μετά από τη ναυμαχία της Ναυ πάκτου, ο αγγλικός στόλος και η Ισπανική Αρμάδα έδωσαν μια μάχη όπου κυριάρχησαν τα πανιά και τα κανόνια αντί τον κουπιών και των σπαθιών.
Από το βιβλίο του Μ.Λ.Λάνινγκ “Οι 100 μεγαλύτερες μάχες όλων των εποχών”.-Εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ
