Οι Βρετανοί έγιναν κύριοι των παγκόσμιων θαλασσών επί αιώνα μετά τη νίκη τους κατά του γαλλικού και του ισπανικού στόλου έξω από τις ακτές του ακρωτηρίου Τραφάλγκαρ το 1805. Αυτή η ναυμαχία συνέβαλε επίσης στην πτώση του Ναπολέοντα και στην ανάδειξη του Χόρας Νέλσον ως ήρωα.
Σε λιγότερο από μια δεκαετία ο Ναπολέων είχε εξελιχθεί από νεαρός αξιωματικός του πυροβολικού σε αυτοκράτορα. Η δεξιοτεχνία του στον χερσαίο πόλεμο του είχε αποφέρει τον ένα θρίαμβο μετά τον άλλο,καθώς συμμάχησε ή κατέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Ευρώπης. Η Αγγλία απέμεινε η μοναδική αξιόλογη απειλή για την παγκόσμια αυτοκρατορία του Ναπολέοντα, μια κατάσταση την οποία αποφάσισε να τακτοποιήσει εισβάλλοντας και κατακτώντας τη Βρετανία. Ωστόσο, τα 4ο χιλιόμετρα της Μάγχης χώριζαν τον γαλλικό στρατό από τον αντικειμενικό στόχο του. Για να νικήσουν τον αγγλικό στρατό, οι Γάλλοι έπρεπε πρώτα να νικήσουν στη θάλασσα.
Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1805 ο Ναπολέων διέταξε κατ’ επανάληψιν τον διοικητή του ναυτικού, ναύαρχο Πιέρ ντε Βιλνέβ να επιτεθεί και να καταστέψει τον αγγλικό στόλο. Ο Βιλνέβ. που γνώριζε την ισχύ του αγγλικού ναυτικού, ήταν απρόθυμος να εμπλακεί σε μια μάχη εκ παρατάξεως, μέχρις ότου ο Ναπολέων απείλησε να τον απαλλάξει από τα καθήκοντα του.
Στις 19 Οκτωβρίου ο ναύαρχος Βιλνέβ πρόσθεσε σπα 18 θωρηκτά του άλλα 15 σκάφη του ισπανικού ναυτικού στο Κάντιθ της νότιας Ισπανίας και απέπλευσε για τον πορθμό του Γιβραλτάρ. Δυο ημέρες αργότερα συνάντησε τον αγγλικό στόλο υπό τη διοίκηση του ναυάρχου Χόρας Νέλσον περίπου 15 χιλιόμετρα έξω από το ακρωτήριο Τραφάλγκαρ. Αν και υστερούσε αριθμητικά (33 γαλλικά πλοία έναντι 27 αγγλικών), ο στόλος του Νέλσον ήταν καλύτερα εκπαιδευμένος και προετοιμασμένος. Ο Νέλσον είχε επίσης ένα καινούργιο σύστημα επικοινωνίας με μικρές σημαίες ανάμεσα στα πλοία του, καθώς και ένα λεπτομερές σχέδιο.
Οι δυο αντίπαλοι στόλοι άρχισαν τους ελιγμούς όταν είδαν ο ένας τον άλλο την αυγή της 21ης Οκτωβρίου. Αν και τους χώριζαν μόλις δεκαπέντε χιλιόμετρα, οι εξαιρετικά ασθενείς άνεμοι προκάλεσαν καθυστέρηση έξι ωρών πριν βρεθούν σε απόσταση βολής πυροβολικού. Σε όλο αυτό το διάστημα, ο Νέλσον συνέχισε να στέλνει στα πλοία του σήματα με πρόσθετες οδηγίες για επίθεση. Ενα από αυτά έγινε αργότερα ένα από τα πιο διάσημα μηνύματα του θαλάσσιου πολέμου, καθώς διέταξε τον σηματωρό του να μεταδώσει το εξής: «Η Αγγλία πιστεύει ότι κάθε άνδρας θα κάνει το καθήκον του». Ο σηματωρός παρατήρησε ότι το «ελπίζει» αντί του «πιστεύει» θα έκανε πολύ ταχύτερη την έπαρση των σημαιών και ο Νέλσον συμφώνησε. Πολλοί ναυτικοί δυσαρεστήθηκαν με το μήνυμα, επειδή ένιωθαν οτι ποτέ δεν είχαν παραμελήσει τις υποχρεώσεις τους. Παρά ταύτα, έκαναν και πάλι όλοι το καθήκον τους και το σήμα του Νέλσον πέρασε στην ιστορία σαν ένα από τα πιο γνωστά μηνύματα που εστάλησαν σε μια μάχη.
Καθώς οι δυο στόλοι πλησίασαν μεταξύ τους, ο Βιλνέβ στράφηκε προς βορράν σε μια φάλαγγα. Ο Νέλσον, όπως είχε σχεδιάσει, χώρισε τα πλοία του σε δυο μοίρες και επιτέθηκε σε ορθές γωνίες από τα δυτικά. Αρχικά, αυτό έδωσε κάποιο πλεονέκτημα στον γαλλοϊσπανικό στόλο, αλλά οι Βρετανοί πήραν το πάνω χέρι από τη στιγμή που διέσπασαν τη φάλαγγα των αντίπαλων τους. Τότε ο Νέλσον προχώρησε και ρίχτηκε ορμητικά πάνω στα εχθρικά πλοία.
Αργά το απόγευμα, δεκαοκτώ γαλλοϊσπανικά σκάφη είχαν παραδοθεί. Από εκείνα που διέφυγαν, μόνο τρία παρέμειναν ετοιμοπόλεμα Περισσότεροι από 14.000 Γάλλοι και Ισπανοί ναυτικοί σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Οι Βρετανοί δεν έχασαν ούτε ένα πλοίο και οι απώλειες τους ήταν μικρότερες από 1.500άνδρες.
Μεταξύ των θυμάτων, πάντως, περιλαμβανόταν ο Νέλσον. Νωρίς το απόγευμα ένας Γάλλος ελεύθερος σκοπευτής που βρισκόταν ψηλά στα άρμενα ενός κοντινού πλοίου πυροβόλησε τον Αγγλο ναύαρχο στο κατάστρωμα της ναυαρχίδας του, Βίκτορι. Ο Νέλσον έζησε αρκετά για να πληροφορηθεί την αποφασιστική νίκη του- τα τελευταία λόγια του ήταν: «Δόξα σοι ο Θεός, έκανα το καθήκον μου». Οι άνδρες του έβαλαν το πτώμα του σε ένα βαρέλι με μπράντι για να μπορέσουν να το θάψουν με τιμές ήρωα στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο. Αργότερα κυκλοφόρησαν ιστορίες ότι οι ναύτες έπιναν μπράντι από το βαρέλι καθ’ οδόν προς την Αγγλία. Αλήθεια ή όχι, ΟΙ Βρετανοί ναυτικοί ονομάζουν ακόμη και σήμερα το γκρογκ «Αίμα του Νέλσον».
Η νίκη του Νέλσον στο Τραφάλγκαρ έκανε το αγγλικό ναυτικό πανίσχυρο στον κόσμο. Η κυριαρχία του στις θάλασσες υπήρξε αναμφισβήτητη περισσότερο από έναν αιώνα, μέχρι τη ναυμαχία της Γουτλάνδης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο έλεγχος των θαλάσσιων οδών αύξησε την ικανότητα της Αγγλίας για αποικίες σε ολόκληρο τον κόσμο, με αποτέλεσμα να ισχύει η έκφραση ότι ο ήλιος δεν έδυε ποτέ στη Βρετανική Αυτοκρατορία. Ηταν ο ήλιος που ανέτειλε μια ήμερα του Οκτωβρίου του έτους 1805 λίγο έξω από το ακρωτήριο Τραφάλγκαρ.
Ωστόσο, η ήττα του γαλλοισπανικου στόλου δεν σήμανε την ήττα του γαλλικού στρατού. Οι χερσαίες δυνάμεις του Ναπολέοντα παρέμειναν οι ισχυρότερες της Ευρώπης και θα χρειαζόταν ακόμη μια δεκαετία για να υποστεί ο αυτοκράτωρ την οριστική ήττα του.
Αν οι Γάλλοι είχαν επικράτηση στο Τραφάλγκαρ θα κυριαρχούσαν στη θάλασσα, θα έκαναν εισβολή και ίσως να κατακτούσαν την Αγγλία. Σε μια τέτοια περίπτωση, ολόκληρη η Ευρώπη και οι αποικίες του Νέου Κόσμου θα βρίσκονταν υπο γαλλικό έλεγχο.
Υπήρχαν όμως και άλλες άμεσες και μακροχρόνιες επιπτώσεις από τη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ. Ο έλεγχος των θαλασσών αύξησε το παγκόσμιο αγγλικό εμπόριο και την ανάγκη για περισσότερα πλοία και ναύτες. Η κατασκευή πλοίων ήταν αρκετά εύκολη, αλλά υπήρχε έλλειψη ατόμων για την επάνδρωση τους. II Αγγλία στράφηκε στη στρατολογία ναυτών, κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, παρά την επιτυχία της Αμερικανικής Επανάστασης. Η κατάταξη Αμερικανών ναυτικών στο βρετανικό ναυτικό, σε συνδυασμό με τις περιοριστικές εμπορικές πρακτικές, οδήγησαν τελικά τις δυο χώρες στον πόλεμο του 1812.
Μακροχρονίως, η ναυμαχία του Τραφάλγκαρ επηρέασε επίσης τον μεγαλύτερο πόλεμο της εποχής της. Ενώ η βρετανική επιρροή κυριαρχούσε στην Ευρώπη και επεκτεινόταν σε ολόκληρο τον κόσμο, οι Γερμανοί άρχισαν να δυσφορούν με τη βρετανική χερσαία και θαλάσσια ισχύ. Έτσι, στο τελευταίο μέρος του 19ου αιώνα, άρχισαν να ενισχύουν τις ένοπλες δυνάμεις τους και τελικά στράφηκαν κατά των Βρετανών, με αποτέλεσμα τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από το βιβλίο του Μ.Λ.Λάνινγκ «Οι 100 μεγαλύτερες μάχες όλων των εποχών».Εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ
