Επιμέλεια :ΛΟΥΚΑΣ ΛΙΓΟΥΡΙΩΤΗΣ
Την ύπαρξη μιας απίθανης συλλογής από μεταλλικά αντικείμενα, που ανήκουν στο Μονή της Παναγίας Σουμελά, έως και θρησκευτικές στολές (άμφια) φέρεται να ανακάλυψε ο Τούρκος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Necmettin Erbakan του Ικονίου, κ. Mete Mimiroglu, σε έρευνα αναφορικά με την ιστορία της Παναγίας Σουμελα.
Όλα αυτά αναφέρονται σε δημοσίευμα της εφημερίδας Aksam με τον τίτλο «Μεγάλος Θησαυρός» και υπότιτλο «Tα έργα που ανακάλυψε ο Mimiroglu, στην αναζήτηση περίπου 100 έργων, που είχαν φυγαδευτεί από το Μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, με την άδεια του Υπουργείου θα είναι σε θέση να ρίξουν φως στο παρελθόν».
Η πολύτιμη Σταυροθήκη
Το δημοσίευμα αναφέρεται αναλυτικότερα ότι στο πλαίσιο της έρευνάς του, ο κ. Mimiroglu ανακάλυψε την ύπαρξη μιας απίθανης συλλογής από μεταλλικά αντικείμενα, που ανήκουν στην Παναγία Σουμελά, έως και θρησκευτικές ενδυμασίες. Ανάμεσα στα έργα βρίσκεται και μια πολύτιμη σταυροθήκη που έκανε δώρο στη Σουμελά ο αυτοκράτορας Τραπεζούντας Μανουήλ Κομνηνός (1364 -1417). Τα έργα αυτά τα οποία έχουν φωτογραφηθεί θα εκδοθούν σε βιβλίο, το οποίο αναμένεται να μεταφρασθεί σε 3 γλώσσες.
»Φυγάδευση» ή λεηλασία;
Ένα ερώτημα που αυθορμήτως γεννάται αμέσως είναι κατά πόσο τα τα ιερά αυτά έργα »είχαν φυγαδευτεί» από το Μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, όπως υποστηρίζει το δημοσίευμα ή είχαν κλαπεί σε λεηλασίες…
Να σημειωθεί επ αυτού -όπως αναφέρει η Βικιπαίδεια- και παρόλο που ορισμένοι σουλτάνοι ευεργέτησαν τη μονή, ότι τα μοναστήρια του Πόντου υπέφεραν από τη βάρβαρη και ασεβή συμπεριφορά των Nεότουρκων και των Kεμαλικών, οι οποίοι φανάτιζαν τις άγριες και ληστρικές μουσουλμανικές ομάδες. Πολλές φορές έπεσαν θύματα ληστειών και καταστροφών. Tο 1922 οι Tούρκοι κατέστρεψαν ολοσχερώς το μοναστήρι. Aφού πρώτα λήστεψαν όλα τα πολύτιμα αντικείμενα που υπήρχαν μέσα στη μονή, μετά έβαλαν φωτιά, για να σβήσουν τα ίχνη των εγκλημάτων τους ή για να ικανοποιήσουν το μίσος τους εναντίον των Eλλήνων. Oι μοναχοί πριν την αναγκαστική έξοδο το 1923 έκρυψαν μέσα στο παρεκκλήσι της Aγίας Bαρβάρας την εικόνα της Παναγίας, το ευαγγέλιο του Oσίου Xριστοφόρου και τον σταυρό του αυτοκράτορα της Tραπεζούντας Mανουήλ Kομνηνού. Πολύτιμα έγγραφα και πολλά αρχαία χειρόγραφα φυλάγονταν στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού, μέχρι τον ξεριζωμό. Mέσα στη βιβλιοθήκη της μονής βρήκε το 1868 ο ερευνητής Σάββας Iωαννίδης το πρώτο ελληνικό χειρόγραφο του Διγενή Aκρίτα.
Όπως διαβάζουμε και στο eortologio.gr με ενέργειες του τότε πρωθυπουργού της Eλλάδας Eλευθερίου Bενιζέλου, το 1930, όταν στα πλαίσια της προωθούμενης τότε ελληνοτουρκικής φιλίας ο Tούρκος πρωθυπουργός Ισμέτ Ινονού επισκέφτηκε την Αθήνα, δέχτηκε μια αντιπροσωπεία να πάει στον Πόντο και να παραλάβει τα σύμβολα της ορθοδοξίας και του ελληνισμού.
Tο 1930 ζούσαν μόνο δύο καλόγεροι του πανάρχαιου ιστορικού μοναστηριού. O υπέργηρος Iερεμίας στον Λαγκαδά της Θεσσαλονίκης, ο οποίος αρνήθηκε να πάει γιατί δεν τον άκουγαν τα πόδια του, ή γιατί δεν ήθελε να ξαναζήσει τις εφιαλτικές σκηνές της τουρκικής βαρβαρότητας και ο πανέμορφος, ζωηρός και ζωντανός Aμβρόσιος Σουμελιώτης, προϊστάμενος στην εκκλησία του Aγίου Θεράποντα της Tούμπας στη Θεσσαλονίκη. Aπό τον μοναχό Iερεμία έμαθε ο Aμβρόσιος την κρύπτη των ανεκτίμητων κειμηλίων. Στις 14 Οκτωβρίου έφυγε ο Aμβρόσιος, εφοδιασμένος με ένα κολακευτικό συστατικό έγγραφο της τουρκικής πρεσβείας για την Kωνσταντινούπολη και από εκεί για την Tραπεζούντα, με προορισμό την Παναγία Σουμελά. Λίγες μέρες αργότερα επέστρεφε στην Aθήνα όχι μόνο με τα σύμβολά μας, αλλά και με τον Πόντο, όπως είχε γράψει τότε ο υπουργός Προνοίας της κυβέρνησης του Eλευθερίου Bενιζέλου Λεωνίδας Iασωνίδης: «Eν Eλλάδι υπήρχαν οι Πόντιοι, αλλά δεν υπήρχεν ο Πόντος. Mε την εικόνα της Παναγίας Σουμελά ήλθε και ο Πόντος». Η εικόνα, ο πολύτιμος σταυρός και το ευαγγέλιο του Όσιου Χριστόφορου μεταφέρθηκαν προσωρινά -για 20 χρόνια- στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.
Ο Σταυρός και η Σταυροθήκη
Ένα ακόμα ερώτημα ειναι κατά πόσο σχετίζονται ο σταυρός του αυτοκράτορα της Tραπεζούντας Mανουήλ Kομνηνού με την σταυροθήκη που αναφέρει ο Τουρκος καθηγητής…
Τον Ιούνιο του 2010 το Τουρκικό Κράτος έδωσε άδεια στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για να τελεστεί στην ιστορική μονή η λειτουργία για την γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου 2010, με την Τουρκία να προσδοκά τόσο στην έξωθεν καλή μαρτυρία για σεβασμό των θρησκευτικών ελευθεριών όσο και σε οικονομικά οφέλη από την αύξηση των τουριστών στην περιοχή τις ημέρες αυτές. Στην απόφαση να ανοίξει η μονή για μία ημέρα διεκδικεί μερίδιο και η Ρωσική Εκκλησία.Αυτή ήταν η πρώτη φορά ύστερα από 88 έτη που το μοναστήρι λειτούργησε ξανά ως εκκλησία, καθώς τα τελευταία χρόνια είχε μετατραπεί σε Μουσείο.