Του Κώστα Αλατζά
Μετά το τελευταίο μπαράζ υπερπτήσεων τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών πάνω από τα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο ακολούθησαν οι δηλώσεις του ιδίου του Ταγίπ Ερντογάν με τις οποίες επανέρχεται η τουρκική επινόηση με τις «γκρίζες ζώνες».
«Όσοι κάνουν σχέδια σε νησιά αμφισβητούμενης κυριαρχίας στον Αιγαίο να ξέρουν πως το πεδίο δεν είναι ελεύθερο», ανέφερε ο Ερντογάν στην ομιλία του στα ναυπηγεία του Γκολτσούκ, κατά τη τελετή αποκάλυψης του πρώτου υποβρυχίου Piri Reis, ιδίου τύπου με τα ελληνικά Τype 214.
Η υπενθύμιση του Τούρκου Προέδρου για τις «γκρίζες ζώνες» δεν είναι καθόλου τυχαία, αντιθέτως εντάσσεται στην τακτική που αναμένεται να ακολουθήσει η Άγκυρα σε μία ενδεχόμενη διαπραγμάτευση με τη Ελλάδα για την επίλυση των διμερών διαφορών. Ο Ερντογάν προφανώς το βάζει στο τραπέζι προσδοκώντας σε έναν διάλογο εφ’ όλης της ύλης με αφορμή την κινητικότητα που παρατηρείται στα ενεργειακά της Νοτιανατολικής Μεσογείου.
H τουρκική θεωρία των «γκρίζων ζωνών» ήταν ο απότοκος της κρίσης των Ιμίων, τον Ιανουάριο 1996, της τελευταίας που γνώρισαν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά το 1970, οπότε η Τουρκία εγείρει μια σειρά αμφισβητήσεων επί των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στο Αιγαίο τα οποία απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο και δη από το Δίκαιο της Θάλασσας των Ηνωμένων Εθνών (UNCLOS).
Για πρώτη φορά, αλλά έκτοτε συνεχώς, η Τουρκία αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία σε πλειάδα νησιών, νησίδων και βραχονησίδων του Αιγαίου, δημιουργώντας ένα διμερές ζήτημα, το σοβαρότερο στον καμβά των τουρκικών αμφισβητήσεων.
Οι τουρκικές αμφισβητήσεις
Από το 1973 και έπειτα η Άγκυρα αμφισβητεί τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και ως εκ τούτου των ΑΟΖ, το δικαίωμα της Ελλάδας, που πηγάζει από το Δίκαιο της Θάλασσας, για αύξηση της αιγιαλίτιδας ζώνης της από τα έξι στα δώδεκα ναυτικά μίλια, το εύρος του ελληνικού εναερίου χώρου και την ευθύνη της εναέριας κυκλοφορίας στο Αιγαίο.
Επίσης, η Τουρκία αξιώνει την αποστρατιωτικοποίηση της Δωδεκανήσου. Η επινόηση των «γκρίζων ζωνών» που προστέθηκε από την τότε πρόεδρο, Τανσού Τσιλέρ, στον κατάλογο των τουρκικών αμφισβητήσεων συνιστά την κρισιμότερη τουρκική διεκδίκηση, καθώς θέτει εν αμφιβόλω ελληνική εδαφική κυριαρχία και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή.
Η αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε νησίδες του Αιγαίου θεωρείται αναμενόμενη από την Άγκυρα σε περίπτωση εκκίνησης μιας διαδικασίας επίλυσης των ελληνοτουρκικών διαφορών. Αυτό ακριβώς είναι και το σκοτεινό σημείο ενός ελληνοτουρκικού διαλόγου και μιας πιθανής προσφυγής στη Χάγη, ενδεχόμενο που δεν απέκλεισε ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στη συνέντευξή του στο ΒΗΜΑ της Κυριακής.
Υπενθυμίζεται ότι για την Αθήνα οι ελληνοτουρκικές διαφορές αρχίζουν και τελειώνουν στο θέμα υφαλοκρηπίδας και μόνο, ενώ για την Άγκυρα τα ελληνοτουρκικά ζητήματα αφορούν συνολικότερα το status quo στο Αιγαίο. Η δημιουργία μιας κοινής συναντίληψης των ζητημάτων που χρίζουν επίλυσης είναι το αγκάθι στις ελληνοτουρκικές διαφορές.
Επομένως, είναι αβέβαιο αν ο ενεργειακός ανταγωνισμός της νοτιοανατολικής Μεσογείου που ουσιαστικά έφερε στο προσκήνιο τις ελληνοτουρκικές σχέσεις θα συμβάλει στην ελληνοτουρκική προσέγγιση ή θα μεγαλώσει ακόμη περισσότερο την απόσταση μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας.