Του Γιώργου Α. Δούδου*
Στις 30 Μαρτίου έγιναν δημοτικές εκλογές στην Τουρκία, υπό το βάρος αποκαλύψεων οικονομικών σκανδάλων και όχι μόνον, με πρωταγωνιστές μέλη της οικογένειας του Τούρκου πρωθυπουργού. Οι New York Times σε άρθρο τους (28.03.14) γι’αυτές ακριβώς τις εκλογές στην γειτονική μας χώρας, μάλλον επιτυχημένα, τις χαρακτήρισε δημοψήφισμα για τον Τούρκο ηγέτη.
Τελικά το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του κ. Ρετσέπ Ταγιπ Ερντογάν (Recep Tayip Erdogan) κατάφερε μια εκπληκτική νίκη, κερδίζοντας 1.465 δήμους και ποσοστό 48,8% των εκλογέων. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το παραδοσιακό κεμαλικό κόμμα CHP κέρδισε 516 δήμους και ποσοστό μεταξύ 23,1%, το δεξιό κόμμα των εθνικιστών MHP πήρε 487 δήμους και ποσοστό 16,1% των εκλογέων. Τέλος το κουρδικό κόμμα BDP κέρδισε 98 δήμους και περιορίσθηκε σε ποσοστό 5,7%. Ο συμπαθέστατος κ. Kemal Kılıçdaroğlu, αρχηγός του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος του Λαού (CHP), φαίνεται ότι μάλλον στερείται τις ηγετικές ικανότητες που θα μπορούσαν να συνεγείρουν τις λαϊκές μάζες στη χώρα και επιπλέον δεν μπόρεσε να διαχειριστεί επωφελώς για το ιστορικό Κόμμα που ηγείται, τα αρνητικά στοιχεία που έχει σωρεύσει γενικά η φθορά στο κόμμα που κυβερνά την Τουρκία από το 2002.
Τα γεγονότα στην πλατεία Ταξίμ, οι διαδηλώσεις για το πάρκο Γκεζί (Gezi), η λαϊκή δυσαρέσκεια στα αστικά κέντρα και η άγρια καταστολή της, το καλοκαίρι που πέρασε, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα των εκλογών της 30.03.14 δεν άγγιξε το μεγάλο πλήθος των ψηφοφόρων που έλαβαν μέρος στις εκλογές. Η συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία μπορεί κάλλιστα να χαρακτηρισθεί εκπληκτική. Επί συνόλου πενήντα δύο εκατομμυρίων εκλογέων προσήλθε στις κάλπες ποσοστό 92%! Ούτε η απαγόρευση του twitter ή του youtube, ούτε τα οικονομικά σκάνδαλα και η γνωστοποίηση μυστικών συνομιλιών κυβερνητικών στελεχών ή του γιου του Πρωθυπουργού με οικονομικούς παράγοντες, έκανε τους εκλογείς να γυρίσουν την πλάτη στο Κόμμα του κ. Ρετσέπ Ταγιπ Ερντογάν.
Το εκλογικό σώμα της Τουρκίας το 2002 επέβαλε μια στροφή στην πολιτική πορεία της χώρας, εξαφανίζοντας στην κυριολεξία τα παραδοσιακά κόμματα που κυβερνούσαν τη χώρα επί δεκαετίες. Το κεμαλικό πολιτικό κατεστημένο αναγκάσθηκε να υποχωρήσει από το προσκήνιο της πολιτικής ζωής με την ψήφο του λαού υπέρ του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης με κύριο ηγέτη τον χαρισματικό κ. Ερντογάν.
Επίσημα ο πληθυσμός της Τουρκίας είναι περίπου ογδόντα εκατομμύρια εφτακόσιες χιλιάδες (2013). Στην πραγματικότητα όμως εκτιμάται πως ξεπερνά τα ογδόντα έξι εκατομμύρια. Ένας λόγος που συμβαίνει τούτο οφείλεται στο ότι σε απομακρυσμένες επαρχίες της Ανατολίας, η πολυγαμία είναι συνηθισμένη πρακτική. Τα αγόρια που γεννιούνται σε τέτοιες, μη νόμιμες, οικογένειες αποκτούν οντότητα όταν φτάσουν σε ηλικία στράτευσης. Όσον αφορά τις κοπέλες, υποθέτω πως όταν έρθει η ώρα του γάμου τους κάπου θα δηλωθούν κι έτσι θα αποκτήσουν κι αυτές υπόσταση σύμφωνα με τους νόμους του κράτους.
Οι κοσμικές αρχές του κεμαλικού καθεστώτος, επιβλήθηκαν με τον κρατικό εξαναγκασμό της πλειοψηφίας των κατοίκων. Η άνοδος στην εξουσία του ΑΚΡ το 2002 δειλά στην αρχή, πιο τολμηρά αργότερα, επέτρεψε να φανερωθεί η λαϊκή δυσαρέσκεια για τους ανθρώπους, που έλεγχαν συνεχώς την κρατική εξουσία και ζούσαν με εντελώς διαφορετικό ήθος από το μέγα πλήθος του τουρκικού λαού. Η Τουρκία πάντοτε, και τώρα, είναι μια χώρα με κραυγαλέες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Το αριστερό κίνημα έχει υποστεί επανειλημμένους διωγμούς φυσικής εξόντωσης στελεχών και μελών, που ξεκίνησαν από τον ίδιο τον Κεμάλ Ατατούρκ. Οι εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες υπήρχαν σε ένα καθεστώς είτε πλήρους απαγόρευσης, είτε πιεστικής και ανασφαλούς παρουσίας. Οι Κούρδοι, οι Λαζοί του Πόντου, οι Τσερκέζοι ήταν ανύπαρκτοι για το τουρκικό κράτος. Αν εξαιρέσουμε τους Ρωμιούς της Πόλης και τους Αρμένιους, που καλύπτονταν από τις ρυθμίσεις της Συνθήκης της Λοζάνης, οι Συρορθόδοξοι του Μαρντίν, που δεν είχαν ερείσματα όπως οι Ρωμιοί και οι Αρμένιοι σε άλλες χώρες, είχαν φτάσει στα όρια της φυσικής εξαφάνισης. Οι Αλεβίτες, καθαρά τουρκική ιδιόμορφη μουσουλμανική αίρεση, υπήρξαν τα θύματα συνεχών διωγμών και απαγορεύσεων από το τουρκικό κράτος, μολονότι ορισμένοι εκτιμούν τον πληθυσμό τους σε ποσοστό 20-25% του συνόλου των κατοίκων της χώρας.
Η λαϊκή διαμαρτυρία για την έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης, θεσμών πρόνοιας και για την σκανδαλώδη και προκλητική ανισότητα συγκέντρωσης των οικονομικών πόρων της πλούσιας πράγματι χώρας σε μια ολιγαρχία, που κατά κανόνα ζούσε σε πλήρη αναντιστοιχία προς το συλλογικό ήθος του τουρκικού λαού, έστρεφε όλο και πιο πολλούς Τούρκους και Τούρκισσες, ακόμα και με πανεπιστημιακή μόρφωση, στην τήρηση των κανόνων της Σαρία. Τούτο ήταν ολοφάνερο από το γεγονός, ότι κάθε χρόνο, για όσους επισκέπτονταν συχνά την Τουρκία, οι γυναίκες με μαντήλα στο κεφάλι ήταν όλο και πιο πολλές, όπως και οι άνδρες που σύχναζαν στα τζαμιά πλήθαιναν καταπληκτικά. Οι Αλεβίτες πάντοτε είχαν ριζοσπαστικές αριστερές πολιτικές ιδέες. Συνέχιζαν να εκφράζουν την διαμαρτυρία τους και την αμφισβήτηση του κατεστημένου της τουρκικής κοινωνίας μέσα από τις κοινότητές τους και τις συναθροίσεις στα Τζεμ τους (χώρος λατρείας και συναναστροφής των Αλεβιτών).
Το Κόμμα του κ. Ερντογάν τα χρόνια που είναι στην εξουσία τόλμησε πράγματα που ήταν taboo σε άλλες εποχές. Οι Κούρδοι απέκτησαν ύπαρξη και φωνή, μέσα από την κρατική ραδιοφωνία και τηλεόραση. Η κουρδική γλώσσα δεν απαγορεύεται πλέον. Γενικά η τωρινή κυβέρνηση της Τουρκίας αναγνώρισε και διακήρυξε, πως ο τουρκικός λαός, συντίθεται από περισσότερες της μιας εθνότητες και φυλές, που η καθεμιά έχει δικαίωμα στη γλώσσα και στην κουλτούρα της. Κατάφερε εκεχειρία μεταξύ τουρκικού κράτους και ΡΚΚ, με μήνυμα προς τους Κούρδους του ίδιου του φυλακισμένου Οτσαλάν.
Το πρόβλημα που αντιμετώπιζε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως από τον περιορισμένο αριθμό ιεραρχών με τουρκική ιθαγένεια και δικαίωμα συμμετοχής τους στις διαδικασίες πλήρωσης του πατριαρχικού θρόνου όταν υπάρξει ανάγκη, λύθηκε με ιδιαίτερα γενναιόδωρο τρόπο από την κυβέρνηση Eρντογάν. Πατριαρχικοί Μητροπολίτες μετά από υπόδειξη του Πατριαρχείου προς την κυβέρνηση, μολονότι δεν κατοικούν στην Τουρκία, έλαβαν την τουρκική ιθαγένεια κι έτσι το πρόβλημα έπαυσε να υφίσταται.
Τα ολιγοπώλια των παραδοσιακά εύρωστων «τζακιών» που κυριαρχούσαν στην οικονομία της χώρας υποχώρησαν και νέοι πρωταγωνιστές της οικονομικής ανάπτυξης εμφανίστηκαν στο προσκήνιο. Είναι επιχειρηματίες που συχνά δεν ζουν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά σε πόλεις της επαρχίας στην Ανατολία. Χαρακτηρίζονται για την εργατικότητά τους, για τον συντηρητικό τρόπο ζωής τους και για το ότι είναι κατά κανόνα θρησκευόμενοι Μουσουλμάνοι.
Από το 2002 και μετά, που κυβερνά τη χώρα το ΑΚΡ μεγάλωσε μια γενιά νέων ανθρώπων, σ’ ένα διαφορετικό κλίμα. Δεν γνωρίζουν τον φόβο επιβολής στρατιωτικού νόμου και κατάργησης της δημοκρατίας και των ελευθεριών. Αυτό βέβαια αφορά κυρίως νέους και νέες που είτε σπουδάζουν, είτε έχουν αποκτήσει ήδη ένα επίπεδο μόρφωσης και ζουν στην Κωνσταντινούπολη ή στην Άγκυρα, ίσως και στη Σμύρνη. Είναι άνθρωποι εξοικειωμένοι με τη χρήση του διαδικτύου και της πληροφορικής. Επικοινωνούν μεταξύ τους και με τον έξω κόσμο μέσω των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης και μέσα απ’ αυτά εκφράζουν ανησυχίες, αμφισβητήσεις και ερωτηματικά. Όπως αναφέρθηκε ήδη, ο πληθυσμός της Τουρκίας φτάνει τα 86.500.000, οι χρήστες του διαδικτύου υπολογίζονται σε 35.000.000 και απ’ αυτούς, κάνουν χρήση του facebook περίπου 31.000.000, του twitter 5.000.000, του linkedin 1.000.000.
Πριν από τις εκλογές της 30ης Μαρτίου ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας απαγόρευσε πρώτα το twitter και δυο μέρες πριν τις εκλογές το youtube. Μάλιστα έχει εκφράσει την πρόθεσή του εδώ και καιρό να απαγορεύσει και την πρόσβαση στο facebook. Τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης στην Τουρκία είναι εκείνα που μεταδίδουν ειδήσεις χωρίς το φίλτρο της κυβερνητικής λογοκρισίας, κάτι που δυστυχώς συμβαίνει, αν λάβουμε υπόψη, πως το καθεστώς, γιατί πράγματι ο κ. Ερντογάν επί τόσα χρόνια στην εξουσία έχει εγκαθιδρύσει το δικό του καθεστώς, ελέγχει εφημερίδες και τηλεοπτικούς σταθμούς, εκτός ελαχιστότατων εξαιρέσεων. Πρόβαλλε λοιπόν ο Πρωθυπουργός της γειτονικής μας χώρας σαν αιτία της πρωτοφανούς απαγόρευσης που επέβαλλε, την δραστηριότητα των οπαδών του Φετουλάχ Γκιουλέν (Fethullah Gülen), που τους κατηγόρησε ότι ενόψει των εκλογών ασκούσαν «μαύρη προπαγάνδα» κατά του κόμματός του και του ίδιου.
Οι μεγάλες διαδηλώσεις του καλοκαιριού του 2013 έγιναν στην πλατεία Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί συγκεντρώνεται ένας πληθυσμός γύρω στα δέκα οκτώ εκατομμύρια. Τα περίπου 68.000.000 Τούρκων, που ζουν σε επαρχιακές πόλεις και στην ύπαιθρο δεν έχουν τις ίδιες ευαισθησίες με τους φοιτητές, τους αστούς και τους διανοούμενους. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ελευθερίες και το δημοκρατικό διακύβευμα στη χώρα ίσως δεν τους αγγίζει αυτούς τους πολλούς Τούρκους, όπως αγγίζει κατοίκους της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και της Σμύρνης σε λιγότερο βαθμό.
Στην εκτεταμένη τουρκική ενδοχώρα, μάλλον συγκαταλέγονται λίγοι από τα 35.000.000 κατοίκων της χώρας που έχουν πρόσβαση στο internet. Το ενδεχόμενο να απαγορευθεί η πρόσβαση στο facebook, εκτός από τα 31.000.000 των χρηστών του, αφήνει αδιάφορη μια μεγάλη πλειοψηφία λαϊκών μαζών. Το ίδιο συμβαίνει και με το twitter. Τα 5.000.000 εκείνων που ανταλλάσσουν μηνύματα μέσω αυτού του δικτύου είναι πολύ λίγοι μπροστά στην μεγάλη πλειοψηφία των Τούρκων που το πιο πιθανό είναι να το αγνοούν. Οι τουρκικοί πληθυσμοί της υπαίθρου είναι θρήσκοι Μουσουλμάνοι και μάλλον θα νιώθουν ικανοποιημένοι από την κυβέρνηση του κόμματος ΑΚΡ που έχει αυξήσει τα ιεροσπουδαστήρια (imam hatip), που τα στελέχη του τηρούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα και δεν χλευάζουν τους πιστούς, όπως έκαναν σε άλλες εποχές οι κεμαλιστές. Νιώθουν βαθειά ικανοποίηση που επί τέλους οι γυναίκες με μαντήλα δεν ζουν στο περιθώριο, καμαρώνοντας που η σύζυγος του Προέδρου της χώρας και του Πρωθυπουργού καλύπτουν το κεφάλι τους. Τα διάφορα μέτρα που έχει λάβει η κυβέρνηση προσπαθώντας να επιβάλλει δημόσια την ηθική του Ισλάμ, δεν προκαλούν δυσαρέσκεια στο μεγάλο πλήθος των πιστών της Τουρκίας. Απεναντίας είναι σύμφωνοι μ’ αυτά αφού εκφράζουν και τις δικές τους απόψεις για την ηθική.
Έχουν βρεθεί τρόποι για να δοθεί μια ερμηνεία, σύμφωνα με τους όρους του Ισλάμ, ως προς τις μίζες που έχει κατηγορηθεί ότι εισέπραττε ο Πρωθυπουργός της χώρας, κυρίως μέσω του γιου του και μάλιστα με σχετικό φετβά από την ανώτατη ισλαμική Αρχή της Τουρκίας (Diyanet), όπως έχει ακουστεί. Οι μίζες δεν είναι μίζες, αλλά φιλανθρωπικές προσφορές των επιχειρηματιών, τα ηχητικά ντοκουμέντα είναι προϊόντα συρραφής και μοντάζ, αδιάφορο του τί λένε ειδικοί τεχνικοί επιστήμονες και πάντοτε βέβαια, ο ξένος παράγοντας και το όργανό του ο σεβάσμιος Χότζας Γκιουλέν, είναι εκείνοι που κινούν τα νήματα για το κακό της χώρας και του λαού….
Η θριαμβική νίκη του κ. Ερντογάν είναι μια πραγματικότητα. Ο Τούρκος Πρωθυπουργός και το κόμμα του έχουν έναν ισχυρότατο σύμμαχο, την θρησκευτική καθήλωση στην αμάθεια τεράστιου ποσοστού του τουρκικού λαού!
Το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών στην Τουρκία, μετά τις μαζικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας του περασμένου Ιουνίου κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, αναμφίβολα θα χρησιμοποιηθεί ως θετικό βαρόμετρο της δημοτικότητας του κ.Ρετσέπ Ταγιπ Ερντογάν.
Ο θρίαμβος του κ. Eρντογάν προαναγγέλθηκε το Σαββατοκύριακο των εκλογών με νέους διωγμούς κατά δημοσιογράφων. Ο αρχισυντάκτης της αγγλόφωνης εφημερίδας Today’s Zaman Μπουλέντ Κενές (Bülent Keneş), ο αναπληρωτής αρχισυντάκτης της ίδιας εφημερίδας Μεχμέτ Καμίς (Mehmet Kamış), ο αρθρογράφος Εμρέ Ουσλού (Emre Uslu) και ο δημοσιογράφος Ουντερ Αυτας (Önder Aytaç) δέχθηκαν μηνύσεις και καταγγελίες από τον Τούρκο Πρωθυπουργό και τέθηκαν υπό κράτηση, σε μια ακόμα προσπάθειά του να ελέγξει τον αντιπολιτευόμενο την κυβέρνησή του τύπο και να συρρικνώσει ακόμα πιο πολύ την ελευθεροτυπία και την απρόσκοπτη ενημέρωση στην Τουρκία.
*Ο Γιώργος Α. Δούδος ειναι Νομικός και Ερευνητής της Ισλαμικής Πνευματικότητας
και του μουσουλμανικού συστήματος Δικαίου
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Διπλό μήνυμα από τις κάλπες της Τουρκίας ανησυχεί στην Αθήνα πολιτικούς και στρατιωτικούς