Άρθρο των Χρήστου Μηνάγια και Βασίλη Γιαννακόπουλου
Νέες τουρκικές προκλήσεις
Στις 27 Απριλίου 2012, δηλαδή εννέα ημέρες πριν τη διεξαγωγή των εκλογών στην Ελλάδα, δημοσιεύθηκαν στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως οι υπουργικές αποφάσεις, βάσει των οποίων εξουσιοδοτείται η ΤΡΑΟ (Τουρκική Ανώνυμη Εταιρεία Πετρελαίου) να διεξάγει έρευνες πετρελαίου, εκτός των τουρκικών χωρικών υδάτων, στους τομείς XIV (Αdana), XVI (Antalya), XΙΙΙ (Ηatay) και XVΙΙΙ (Muğla). Σύμφωνα με την εφημερίδα Sabah/28-4-2012, η Τουρκία θα προκηρύξει διεθνή διαγωνισμό για να ανατεθούν οι έρευνες πετρελαίου σε ξένες εταιρείες. Ειδικότερα, οι εν λόγω υπουργικές αποφάσεις αφορούν στα εξής:
Αριθμός απόφασης 2011/1753: Διεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στην περιοχή AR/TPO/4856, εκτάσεως 306.518 εκταρίων, του τομέα XIV (Αdana).
Αριθμός απόφασης 2012/2973: Διεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στην περιοχή AR/TPO/5029 του τομέα XIV (Αdana).
Αριθμός απόφασης 2012/2802: Διεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στην περιοχή AR/TPO/5011, εκτάσεως 365.433 εκταρίων, του τομέα XIV (Αdana).
Αριθμός απόφασης 2012/2968: Διεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στις περιοχές AR/TPO/5026, 5027 και 5028, του τομέα XVI (Antalya).
Αριθμός απόφασης 2012/2975: Διεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στην περιοχή AR/TPO/5039, του τομέα XΙΙΙ (Ηatay).
Αριθμός απόφασης 2012/2974: Διεξαγωγή ερευνών πετρελαίου στις περιοχές AR/TPO/5033, 5034 και 5035, του τομέα XVΙΙΙ (Muğla).
Επισημαίνεται ότι οι περιοχές που αναγράφονται στις παραπάνω εξουσιοδοτήσεις δεν περιλαμβάνονται στη συμφωνία που υπογράφηκε στις 23-11-2011 μεταξύ της τουρκικής ΤΡΑΟ και της ολλανδο-βρετανικής εταιρείας πετρελαίου SHELL. Συγκεκριμένα, η Συμφωνία Κοινής Εκμετάλλευσης στις Θαλάσσιες Περιοχές της Antalya στην Ανατολική Μεσόγειο περιλαμβάνει δύο φάσεις και εδόθησαν από την ΤΡΑΟ στη SHELL εξουσιοδοτήσεις ερευνών πετρελαίου στις περιοχές AR/TPO-XVI/4154, AR/TPO-XVI/4319 και AR/TPO-XVI/4320. Κατά την πρώτη φάση, υπεύθυνη για όλους τους χειρισμούς θα είναι η ΤΡΑΟ και θα πραγματοποιηθούν σεισμολογικές έρευνες, οι οποίες θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι την 31-12-2013. Η δεύτερη φάση θα αρχίσει την 1-1-2014, θα ολοκληρωθεί στις 31-12-2016 και υπεύθυνη θα είναι η SHELL, η οποία θα αναλάβει την πραγματοποίηση μιας γεώτρησης. Οι δύο εταιρείες θα έχουν ποσοστό συμμετοχής στα κέρδη κατά 50% έκαστη. Ωστόσο, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι, η TPAO βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τις εταιρείες Exxon-Mobil (ΗΠΑ), Chevron (ΗΠΑ), Petrobras (Βραζιλία) και Total (Γαλλία) για έρευνες πετρελαίου στον κόλπο της Αλεξανδρέττας (İskenderun) και της Μερσίνης (Mersin) με πιθανή ημερομηνία υπογραφής σχετικής συμφωνίας στα μέσα του 2012.
Ακολούθως, παρατίθεται ο χάρτης που δημοσιεύθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Υποθέσεων Πετρελαίου του τουρκικού υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων (βλ. Χάρτη Νο 1), όπου απεικονίζονται τόσο οι περιοχές που περιλαμβάνονται στις αποφάσεις της εφημερίδος της κυβερνήσεως της 27-4-2012, όσο και οι περιοχές εξουσιοδοτήσεων ερευνών από την ΤΡΑO στη SHELL.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι οι Τούρκοι δημοσίευσαν επίσημα τον εν λόγω χάρτη πριν από τρεις μήνες στις 20-1-2012 και δεν υπήρξε καμία αντίδραση από την ελληνική πλευρά, παρά μόνο στις 27-4-2012, οπότε και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβερνήσεως της Τουρκίας. Τονίζεται επίσης, ότι το τουρκικό υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων σε χάρτη που είχε δημοσιεύσει στις 17-6-2011 (βλ. Χάρτη Νο 2) καταπατούσε σχεδόν το ήμισυ της ελληνικής Α.Ο.Ζ. μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου, σε σχέση με τον αντίστοιχο χάρτη του Ιανουαρίου του 2012 όπου καταπατείται το σύνολο αυτής.
Ας σημειωθεί ακόμη, πως η Τουρκία έχει επαφές με την Λιβύη, την Αίγυπτο και το Λίβανο για την από κοινού οριοθέτηση της Α.Ο.Ζ., αποσκοπώντας στον αιφνιδιασμό της ελληνικής πλευράς. Συνακόλουθα δε, εξετάζοντας τους παραπάνω χάρτες διαπιστώνεται ότι οι Τούρκοι:
Οριοθετούν τα όρια της υποτιθέμενης τουρκικής Α.Ο.Ζ., χωρίς να λάβουν υπόψη τη Ρόδο και το Καστελόριζο, αποκόπτοντας την Ελλάδα από την Κύπρο και αμφισβητώντας άμεσα τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Επιδιώκουν να επιδείξουν την υποτιθέμενη «κρατική» υπόσταση της κατεχόμενης Κύπρου και να προβάλλουν για ακόμη μια φορά τη συμφωνία Ερευνών Πετρελαίου και Κοινής Παραγωγής που υπογράφηκε από την TPAO με το ψευδοκράτος. Η συμφωνία αυτή δημοσιεύθηκε στην «εφημερίδα της κυβερνήσεως» των κατεχομένων στις 23-11-2011.
Υποστηρίζουν την άποψη ότι η κυριότητα μιας θαλάσσιας περιοχής ανήκει στο κράτος που πραγματοποιεί έρευνες πετρελαίου σε αυτήν.
Οι εκλογές στην Ελλάδα δημιουργούν έντονες ανησυχίες στην Τουρκία
Το μείζον ερώτημα είναι «γιατί η Άγκυρα προέβη σ’ αυτή την ενέργεια τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή;», «Τι επιδιώκει και τι μπορεί να καταφέρει;». Η απάντηση είναι σχεδόν προφανής. Η ημερομηνία της δημοσίευσης των αποφάσεων του τουρκικού Υπουργικού Συμβουλίου στην εφημερίδα της κυβερνήσεως σχετίζεται και με τις εκλογές στην Ελλάδα. Ως γνωστόν, τα περισσότερα ελληνικά πολιτικά κόμματα -άλλα επίσημα και άλλα ανεπίσημα- έχουν συμπεριλάβει την κήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ ως μία από τις προτεραιότητές τους. Επομένως, η Άγκυρα επιχειρεί να εμποδίσει μια τέτοια ενέργεια, θέτοντας άλλο ένα «σιωπηρό casus belli».Από την πλευρά της, η Άγκυρα αδυνατεί να κηρύξει την τουρκική ΑΟΖ με τα όρια που θα επιθυμούσε στην Ανατολική Μεσόγειο, καθότι μια τέτοια ενέργεια, πέρα από την επιδείνωση της περιφερειακής κατάστασης ασφάλειας, θα οδηγούσε τις ενδιαφερόμενες χώρες στα διεθνή δικαστήρια, όπου η ελληνική και κυπριακή πλευρά συγκεντρώνουν πολλές πιθανότητες να δικαιωθούν. Επιπρόσθετα, η χρονική στιγμή σχετίζεται και με την εκπνοή της προθεσμίας κατάθεσης ενδιαφέροντος των διεθνών πετρελαϊκών εταιριών (λήγει στις 11 Μαΐου), για έρευνες στα ενεργειακά οικόπεδα της νότιας περιοχής της κυπριακής ΑΟΖ (δεύτερος γύρος αδειοδότησης). Άρα, η νέα προκλητική ενέργεια της Άγκυρας επιδιώκει και στην αποθάρρυνση των ξένων εταιρειών να καταθέσουν τις προσφορές τους.
Η τουρκική πλευρά διαθέτει μόνο τρεις επιλογές, προκειμένου να προωθήσει νόμιμα (de jure) τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο:
Η πρώτη επιλογή είναι να κηρύξει την τουρκική ΑΟΖ και οι ενδιαφερόμενες χώρες να μην αντιδράσουν. Δηλαδή, ένα σενάριο μη ρεαλιστικό.
Η δεύτερη επιλογή είναι η εξεύρεση λύσης, μέσω αποφάσεων από τα Διεθνή Δικαστήρια. Προς το παρόν, το σενάριο αυτό δεν συγκεντρώνει υψηλές πιθανότητες. Ωστόσο, οι μελλοντικές εξελίξεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις δύο χώρες στην εξεύρεση μιας λύσης μέσω διαιτησίας.
Η τρίτη επιλογή είναι να πιέσει την επόμενη ελληνική κυβέρνηση να αποδεχθεί μια διμερή ελληνοτουρκική συμφωνία, η οποία θα είχε ως αποτέλεσμα την ικανοποίηση μέρους των επιδιώξεων της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο. Το σενάριο μιας διμερούς ελληνοτουρκικής συμφωνίας, που πιθανόν επιθυμεί και η Ουάσιγκτον [1], όντως επιλύει το πρόβλημα, παρακάμπτοντας την προσφυγή στα διεθνή δικαστήρια και μάλλον απομακρύνοντας την πιθανότητα αύξησης της συγκρουσιακής κατάστασης σε περιφερειακό επίπεδο. Ωστόσο, αναμένεται να αφαιρέσει σημαντικό μέρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό. Προφανώς, στην παρούσα φάση καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν θα αποφάσιζε να διαπραγματευτεί με την τουρκική πλευρά, η οποία ως συνήθως προβάλλει παράλογες αξιώσεις.
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι «αν η Άγκυρα επιλέξει να προωθήσει τα τουρκικά κυριαρχικά δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο σύμφωνα με τη διεθνή νομιμότητα, τότε οι πιθανότητες επιτυχίας της είναι σημαντικά περιορισμένες». Μέχρι όμως να προκύψει μια de jure επίλυση του θέματος, οι μόνες επιλογές της Τουρκίας είναι:
Η εξουσιοδότηση της TPAO για έρευνες πετρελαίου στις περιοχές που καθόρισε ή και σε αυτές που πιθανόν να καθορίσει μελλοντικά με νέες αποφάσεις το τουρκικό Υπουργικό Συμβούλιο.
Η συμμετοχή διεθνών πετρελαϊκών εταιριών για έρευνες πετρελαίου, μόνο στις περιοχές που σύμφωνα με τους κανόνες του Δικαίου της Θάλασσας σαφώς θα ανήκουν στην τουρκική δικαιοδοσία (παράδειγμα η συμφωνία της 23ης Νοεμβρίου, που υπογράφηκε μεταξύ της τουρκικής ΤΡΑΟ και της ολλανδο-βρετανικής εταιρείας πετρελαίου SHELL).
Η παρασκηνιακή ενθάρρυνση γειτονικών χωρών (Αίγυπτος, Λιβύη, Λίβανος, κτλ) να υπογράψουν διμερείς συμφωνίες με την Τουρκία για οριοθέτηση της τουρκικής ΑΟΖ, στις οποίες δεν θα αναγνωρίζεται το δικαίωμα των ελληνικών νήσων (σύμπλεγμα Καστελόριζου, Κάσος, Κάρπαθος, Κρήτη, Γαύδος) να έχουν τη δική τους ΑΟΖ.
Η δημιουργία φοβικών συνδρόμων και η στρατιωτικοποίηση του θέματος, προκειμένου να αποτραπεί η δημιουργία τετελεσμένων από την Ελλάδα και την Κύπρο στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
www.geostrategy.gr
[1] «Σύµφωνα µε Αµερικανούς αναλυτές «στην παρούσα φάση, η Τουρκία θεωρείται πιο σηµαντική σύµµαχος για τις Ηνωµένες Πολιτείες, σε σχέση µε την ψυχροπολεµική περίοδο», λόγω των νέων προκλήσεων που προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Η γεωστρατηγική θέση της Τουρκίας πλησίον διαφόρων «θερµών σηµείων» (Ιράν, Ιράκ, Συρία, Αφγανιστάν, Κεντρική Ασία, Καύκασος, Μαύρη Θάλασσα, κτλ) την καθιστά πολύτιµο εταίρο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ».
Βασίλης Γιαννακόπουλος, Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, «Τουρκία και αραβική άνοιξη: Προσαρμογή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής», 28 Μαρτίου 2012