Του Δημήτρη Καιρίδη,
Η χθεσινή παρουσίαση των νέων «έξυπνων» τηλεφώνων και ρολογιών της Apple υπογραμμίζουν την τεχνολογική και οικονομική υπεροχή των Ηνωμένων Πολιτειών, της τιμώμενης χώρας της φετινής 83ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.
Η αμερικανική Apple είναι η πρώτη και η μόνη εταιρία στον κόσμο με κεφαλαιοποίηση που ξεπερνά το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. Χθες παρουσίασε κινητά τηλέφωνα που κοστίζουν μέχρι και 2.000 δολάρια, όσο το ετήσιο εισόδημα της πλειοψηφίας του παγκόσμιου πληθυσμού, στοχεύοντας σε όλους τους νεόπλουτους της παγκοσμιοποίησης που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για την τεχνολογία και τον ελκυστικό σχεδιασμό αυτών των μικροσυσκευών, που καθορίζουν μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μας.
Η Apple είναι η εμβληματική εταιρία της νέας οικονομίας και η ιστορία της δημιουργίας και της επανάκαμψής της, από τον χαρισματικό ιδρυτή της Steve Jobs, έχει καταγραφεί σε άρθρα, βιβλία και ταινίες. Όμως, η Apple δεν είναι μόνη αλλά μέρος ενός μοναδικού αμερικανικού οικονομικού οικοσυστήματος που αποτελεί τη βάση της παγκόσμιας ισχύος των Η.Π.Α.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η αμερικανική παραγωγικότητα αυξάνεται ταχύτερα από την ευρωπαϊκή. Το αποτέλεσμα είναι ότι ενώ, τα πρώτα 40 χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Δυτική Ευρώπη συνέκλινε οικονομικά με τις προπορευόμενες Η.Π.Α., έκτοτε αποκλίνει. Σήμερα, το κατά κεφαλή αμερικανικό εισόδημα είναι σχεδόν 50% μεγαλύτερο από το ευρωπαϊκό. Η αμερικανική οικονομία συνεχίζει να εκπλήσσει με τις θετικές επιδόσεις της: μεγάλη ανάπτυξη, ανεργία κάτω από το 4% και χρηματιστηριακή έκρηξη.
Αν και οι Η.Π.Α. μπήκαν πρώτες στην οικονομική κρίση του 2008, έκτοτε τα καταφέραν πολύ καλύτερα από την Ευρώπη, χάρη και στην πιο επιθετικά επεκτατική νομισματική πολιτική που ακολούθησε η κεντρική τους τράπεζα. Ενώ το αμερικανικό ΑΕΠ επανήλθε στα προ κρίσης επίπεδα σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια, το ΑΕΠ της ευρωζώνης χρειάστηκε περισσότερο από οκτώ χρόνια για κάτι τέτοιο.
Σύμφωνα με τους Financial Times, στη δεκαετία 2008-2018, το αμερικανικό χρηματιστήριο έχει συνολικά διπλάσιο ρυθμό ανάπτυξης από τον μέσο όρο των χρηματιστηρίων των υπόλοιπων αναπτυγμένων αγορών. Όποιος επενδυτής επέλεξε να τοποθετηθεί στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης πέτυχε υπερδιπλάσια κέρδη σε σχέση με όσους προτίμησαν ένα ευρωπαϊκό ή ασιατικό χρηματιστήριο (και όποιος επέλεξε τη μετοχή της Apple έγινε πλούσιος).
Η υπερθέρμανση της αμερικανικής οικονομίας οδήγησε στην αύξηση των επιτοκίων. Το τι συνέβη στη συνέχεια, απέδειξε, για μια ακόμα φορά, την παντοδυναμία των Η.Π.Α. Η παραμικρή αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων δημιούργησε ένα τσουνάμι αγοράς δολαρίων που κλόνισε τα νομίσματα πολλών αναδυόμενων αγορών, όπως, πιο χαρακτηριστικά, του πέσου της Αργεντινής και της λίρας της Τουρκίας.
Ο Ντόναλντ Τραμπ αρέσκεται να φλυαρεί για την παρακμή της αμερικανικής βιομηχανίας και να παρουσιάζει τις αμερικανικές εμπορικές επιδόσεις με μελανά χρώματα. Στόχος του είναι οι ψήφοι των μεσο-δυτικών πολιτειών με τη φθίνουσα βαριά βιομηχανία. Ποσώς ενδιαφέρεται για την Καλιφόρνια, την έδρα της νέας οικονομίας παγκοσμίως, την οποία έχασε με πάνω από τέσσερα εκατομμύρια ψήφους διαφορά. Όμως, η σύγχρονη αμερικανική οικονομία είναι πολύ λιγότερο τα ανθρακωρυχεία της Δυτικής Βιρτζίνιας και πολύ περισσότερο εταιρίες όπως η καλιφορνέζικη Apple.
Εξίσου λάθος έκαναν και οι παλιοί τριτοκοσμικοί νεομαρξιστές, οι οποίοι απέδιδαν την αμερικανική υπεροχή στον ιμπεριαλισμό και την εκμετάλλευση του Τρίτου Κόσμου (όχι ότι δεν υπήρξε τέτοια εκμετάλλευση, κυρίως, από τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες). Η σύγχρονη οικονομική σκέψη παραδέχεται ότι η πιο σημαντική αιτία για την επιτυχία μιας χώρας δεν είναι οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι (που οι Η.Π.Α. διαθέτουν σε αφθονία) αλλά οι θεσμοί της, όπως το κράτος δικαίου, οι οποίοι προωθούν ή παρεμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη.
Οι Η.Π.Α. είναι πανίσχυρες και καταφέρνουν να επανακάμπτουν, παρά τις κατά καιρούς προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, όπως, για παράδειγμα, στη δεκαετία του 1950 από τη Σοβιετική Ένωση, στη δεκαετία του 1970 από την Ιαπωνία, σήμερα από την Κίνα, χάρη στους αναπτυξιακά αποτελεσματικότερους θεσμούς τους. Κι αυτό θα πρέπει να είναι το μάθημα που θα πρέπει να διδαχθεί κάθε επισκέπτης του αμερικανικού περιπτέρου της ΔΕΘ, καθώς θαυμάζει τα επιτεύγματα της σύγχρονης αμερικανικής οικονομίας και κοινωνίας.