Του Δημήτρη Καιρίδη
Οι φιλοδοξίες της νέας Τουρκίας του Ταγίπ Ερντογάν είναι μεγάλες και ξεκάθαρες. Ο ίδιος ο Τούρκος ηγέτης σωματοποιεί και εκφράζει τις φιλοδοξίες αυτές τόσο στο εσωτερικό της Τουρκίας όσο και στο εξωτερικό.
Ο Ερντογάν παίρνει σήμερα εκδίκηση εκ μέρους των τουρκικών μαζών, οι οποίες για 100 χρόνια υποτάχθηκαν στην καταπίεση των Κεμαλιστών και της λυσσώδους προσπάθειας εκκοσμίκευσης της κοινωνίας, παρά τα ισχυρά θρησκευτικά της αισθήματα. Ο Ερντογάν είναι ο τιμωρός των παλαιών ελίτ που περιφρόνησαν, καταπίεσαν και εκμεταλλεύτηκαν τον λαό τους. Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν είναι και ο ηγέτης που θα ανατρέψει μια μακρά πορεία ηττοπάθειας και υποταγής της Τουρκίας στη Δύση.
Το μεγάλο ερωτηματικό είναι αν μπορεί η νέα Τουρκία να εκπληρώσει το μεγαλειώδες πεπρωμένο που έχει ο Ερντογάν φανταστεί; Η τουρκική οικονομία παραμένει ευάλωτη και εξαρτάται από τα ξένα κεφάλαια και την τεχνογνωσία της Δύσης. Ο Ερντογάν μπορεί να απεχθάνεται την ευρωπαϊκή εποπτεία υπέρ του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή της διαφάνειας στις δημόσιες προμήθειες στην Τουρκία, όμως χρειάζεται τις ευρωπαϊκές αγορές και τα ευρωπαϊκά κεφάλαια.
Η Τουρκία μπορεί να έχει αναπτυχθεί αλματωδώς τα τελευταία χρόνια, όμως το μέσο κατά κεφαλή εισόδημα την κατατάσσει στις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης. Η πρόσφατη συναλλαγματική κρίση απέδειξε πόσο ευάλωτη παραμένει στην ταπείνωση μιας προσφυγής στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Επιπλέον, ο εθνικισμός αντιφάσκει με τον αυτοκρατορισμό. Η εμμονή του Ερντογάν με το μεγαλείο της Τουρκίας θα προκαλέσει, αργά ή γρήγορα, αντιδράσεις στον περίγυρό της. Αυτό δεν αφορά μόνο τους Κούρδους αλλά και τους Άραβες, κάποιοι εκ των οποίων έχουν προσωρινά σαγηνευτεί από τον αντι-αμερικανισμό του και τις επιθέσεις του εναντίον του Ισραήλ. Η αντι-τουρκική αντι-συσπείρωση είναι αναπόφευκτη.
Τέλος, οι πρόσφατες πολιτικές επιλογές του Ερντογάν εξασθενούν παρά ενδυναμώνουν την Τουρκία. Το προσωποπαγές καθεστώς που έχει εγκαθιδρυθεί στην Τουρκία, η λατρεία του ηγέτη, ο έλεγχος της πληροφόρησης, η καταπίεση της δημιουργικής Τουρκίας, η διαφθορά και η αυθαίρετη πολιτική παρέμβαση στην οικονομία δημιουργούν ένα περιβάλλον εχθρικό στις ξένες επενδύσεις και αποτρέπουν την εκτίναξη της τουρκικής οικονομίας στο επόμενο στάδιο της ανάπτυξής της, από μια οικονομία με φθηνό εργατικό δυναμικό και μεγάλη εσωτερική αγορά σε μια οικονομία εξειδίκευσης και υψηλής τεχνολογίας.
Το 2018, 250 χιλιάδες Τούρκοι με προσόντα μετανάστευσαν στο εξωτερικό για να ξεφύγουν από το ασφυχτικό καθεστώς που ο Ερντογάν έχει εγκαθιδρύσει. Πρόκειται για μια νέα τουρκική διασπορά στο εξωτερικό που δεν έχει να κάνει με τους ανειδίκευτους γκασταρμπάιτερς της δεκαετίας του 1960 στη Γερμανία αλλά με μορφωμένους, φιλελεύθερους και κοσμοπολίτες Τούρκους που αισθάνονται θύματα στη νέα Τουρκία του Ερντογάν και μεταναστεύουν.
Αυτή είναι ίσως και μια μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα που, προς το παρόν, παραμένει ανεκμετάλλευτη. Αλλά για τις ευκαιρίες και τους κινδύνους για την Ελλάδα από τη νέα Τουρκία θα γράψουμε στο αυριανό άρθρο.