Του Σταύρου Μπάνου*
Τα τελευταίο καιρό γίνεται μεγάλος λόγος για παράνομη χρήση του συστήματος NAVTEX από πλευράς Τουρκίας συνοδευόμενο από ιαχές περί παράνομων δεσμεύσεων περιοχών εντός του Αιγαίου και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και απειλής εθνικής κυριαρχίας καθώς επίσης και προσπάθειας συνδιαχείρησης του Αιγαίου και λόγω της χρήσης του. Με το παρόν κείμενο επιχειρείται με απλά λόγια να δοθεί η πραγματική διάσταση του εν λόγω συστήματος καθώς επίσης και ο τρόπος που χρησιμοποιείται από τη γείτονα προκειμένου να επιτύχει τις επιδιώξεις της.
2. Πρώτα απ όλα θεωρώ σωστό να ξεκαθαρίσουμε τι ακριβώς είναι αυτό το περιβόητο σύστημα NAVTEX. Το Navigational Telex λοιπόν, όπως είναι η ολοκληρωμένη ονομασία του, αποτελεί ένα διεθνές σύστημα μετάδοσης ναυτιλιακών και μετεωρολογικών προειδοποιήσεων και πληροφοριών έρευνας και διάσωσης προς τους ναυτιλλόμενους, στα πλαίσια του παγκόσμιου συστήματος μετάδοσης ναυτιλιακών κινδύνων (GMDSS – Global Maritime Distress Safety System).
Αποτελεί δε μέρος της παγκόσμιας υπηρεσίας ναυτιλιακών αγγελιών (WWNWS -Word Wide Navigational Warning Service) των ειδικευμένων διεθνών οργανισμών ΙΜΟ και ΙΗΟ. Για την ομαλότερη και ακριβέστερη λειτουργία του, η υδρόγειος έχει διαχωριστεί σε μεγάλες περιοχές ευθύνης (ΝAVAREAs), οι οποίες περιλαμβάνουν μικρότερες περιοχές εξυπηρέτησης (Service Areas). Για κάθε NAVAREA έχει ορισθεί μια χώρα – συντονιστής, η οποία εποπτεύει και συντονίζει τις ενέργειες με τις λοιπές χώρες. Η Ελλάδα λοιπόν όπως και η Τουρκία υπάγονται στη NAVAREA III, η οποία καταλαμβάνει τις περιοχές της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσα, το συντονισμό της οποίας έχει αναλάβει η Ισπανία.
3. Μέσα από μία σειρά διαδικασιών που ξεκίνησαν το 1984 και ολοκληρώθηκαν το 1987, η Ελλάδα στα πλαίσια λειτουργίας των Συνόδων των αρμοδίων επιτροπών του ΙΜΟ (COMSAR)
α. Ανακοίνωσε την πρόθεσή της να παρέχει υπηρεσίες NAVTEX από τους σταθμούς Λήμνου, Κέρκυρας και Ηρακλείου
β. Ενημέρωσε για τις επιτυχείς δοκιμαστικές εκπομπές από τους παραπάνω σταθμούς.
γ. Ζήτησε τον επίσημο καθορισμό των χαρακτηριστικών γραμμάτων L,H,K για τους σταθμούς NAVTEX Λήμνου, Ηρακλείου και Κέρκυρας αντίστοιχα, καταθέτοντας παράλληλα, τις περιοχές εξυπηρέτησης (service areas) του κάθε σταθμού
δ. Υπέβαλλε χάρτη, στον οποίο απεικονίζονται επακριβώς τα όρια εξυπηρέτησης του κάθε σταθμού το σύνολο των οποίων συμπίπτουν, ως ένα βαθμό, με τα όρια του FIR/SAR.
ε. Υπέβαλε το πλάνο λειτουργίας του συστήματος, προς έγκριση, αναφέροντας ρητώς τους 3 ελληνικούς σταθμούς. Το εν λόγο πλάνο εγκρίθηκε από την αρμόδια επιτροπή και διανεμήθηκε στα κράτη μέλη
4. Οι ελληνικοί σταθμοί NAVTEX έκτοτε, μαζί με τις περιοχές εξυπηρέτησής τους, όντες επίσημα κατοχυρωμένοι σε επίπεδο ΙΜΟ και IHO, λειτουργούν ανελλιπώς και απεικονίζονται σε όλα τα σχετικά διεθνή εγχειρίδια, παρέχοντας υπηρεσίες ενημέρωσης και πληροφόρησης σχετικά με την διασφάλιση της ασφάλειας ναυσιπλοΐας και την προστασία των ναυτιλλομένων από δραστηριότητες ή καταστάσεις, που ενδεχομένως να επισείουν κινδύνους, χωρίς να έχουν αμφισβητηθεί (service areas) επίσημα ποτέ και από κανένα κράτος έως το 2009.
5. Από τα ανωτέρω καθίσταται σαφές ότι, τα όρια των περιοχών εξυπηρέτησης των παράκτιων σταθμών (εν προκειμένω ΛΗΜΝΟΥ/ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ/ΚΕΡΚΥΡΑΣ), η έκδοση αγγελιών και η εκπομπή αυτών, δεν ταυτίζεται με κανενός είδους κυριαρχικό δικαίωμα επί των περιοχών, ούτε συνάδει με αποκλειστική ευθύνη ή δικαιοδοσία και πολύ περισσότερο ΔΕ ΔΕΣΜΕΥΕΙ ΑΛΛΑ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ. Αφορά καθαρά σε αρμοδιότητα τεχνικού χαρακτήρα που έχει αναληφθεί από το παράκτιο κράτος, προκειμένου να εξυπηρετηθεί η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας. Εν λόγω διευκρίνιση τονίζεται εμφανώς στα σχετικά διεθνή εγχειρίδια του συστήματος NAVTEX. Κατά συνέπεια, η εκπομπή αγγελιών / σημάτων NAVTEX από έκαστο σταθμό για συγκεκριμένη περιοχή εξυπηρέτησης (service area), η οποία (εκπομπή αγγελιών / σημάτων NAVTEX) του έχει ανατεθεί κατόπιν δηλώσεως του ενδιαφερόμενου κράτους, συνεπάγεται μία οιονεί υποχρέωση των λοιπών κρατών να σέβονται τα όρια των περιοχών αυτών. Σε αντίθετη περίπτωση, οι ΙΜΟ και ΙΗΟ δεν θα είχαν θέσει ζήτημα ανάγκης οριοθετήσεως περιοχών εξυπηρέτησης και η εκπομπή σημάτων θα ήταν ελεύθερη από κάθε χώρα, που κατείχε τη σχετική τεχνογνωσία και τεχνολογία.
6. Η Τουρκία λοιπόν, μέχρι και το 2009 (από το 1986 που η Ελλάδα υπέβαλε τους σταθμούς και περιοχές στον ΙΜΟ) δεν είχε προβάλει καμία αντίδραση, αποδεχόμενη κατά αυτό τον τρόπο τις επίσημα κατοχυρωμένες ελληνικές περιοχές εξυπηρετήσεως. Από το 2009 κατά περιόδους προβαίνει σε έκδοση αγγελιών, μέσω των παρακτίων σταθμών NAVTEX που ευρίσκονται στα Μικρασιατικά παράλια και την Ανατολική Μεσόγειο (Αττάλεια) και αφορούν σε πληροφορίες της περιοχής εξυπηρέτησης, που έχει αναλάβει η Ελλάδα σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Αυτό που από τεχνικής απόψεως και με γνώμονα την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας θα έπρεπε να γίνεται, είναι οι τουρκικές ναυτιλιακές προειδοποιήσεις (NAVTEX) που αφορούν οιαδήποτε δραστηριότητα που δυνητικώς επηρεάζει την ασφάλεια των ναυτιλλομένων και εμπίπτει στην ελληνική περιοχή ευθύνης, να εκπέμπονται σε συντονισμό με την ελληνική αρμόδια τεχνική Υπηρεσία (Υδρογραφική Υπηρεσία ΠΝ), στο πλαίσιο των προβλέψεων των σχετικών διεθνών κανονισμών και εγχειριδίων. Η αντί αυτού ακολουθούμενη πρακτική, θεωρείται αδόκιμη δεδομένου ότι δύναται να παρέχει συγκεχυμένες πληροφορίες προς τους ναυτιλλόμενους, με αντίκτυπο στην ασφάλεια ναυσιπλοΐας, χωρίς ωστόσο σε καμία περίπτωση να αποτελεί κατοχύρωση οιασδήποτε δικαιοδοσίας, κυριαρχικού δικαιώματος ή κυριαρχίας από πλευράς της Γείτονος.
7. Η ενόχληση η οποία παρατηρείται από την Ελληνική πλευρά στην Τούρκικη πρακτική της χρήσης του συστήματος NAVTEX, δεν οφείλεται στην παράτυπη τακτική της αλλά στο γεγονός ότι, αφενός μεν προσθέτουν τεχνηέντως και εκ του μη όντως άλλη μία διαφορά σε αυτές που υπάρχουν (οριοθέτηση ΑΟΖ / ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑΣ) ή που φαντάζονται ότι υπάρχουν (θαλάσσια σύνορα, FIR/EEX, περιοχή ευθύνης SAR) μεταξύ των δύο κρατών, αφ ετέρου στις δραστηριότητες αυτές καθ εαυτές που περιγράφονται στις αγγελίες δεδομένου ότι δύναται:
α. να καλύπτουν και χωρική θάλασσα/εθνικό εναέριο χώρο (όπου υπάρχει η αποκλειστική ευθύνη του παρακτίου κράτους) και όχι μόνο Διεθνή ύδατα & Διεθνή εναέριο χώρο εντός ελληνικού FIR
β. όσο διαρκούν να προκαλούν συνήθως μερικό η ολικό αποκλεισμό πρόσβασης Ελληνικής Επικράτειας εν προκειμένω νήσων από εναέρια (π.χ. για εκτέλεση MEDEVAC) και επίγεια μέσα (πολεμικά πλοία & υποβρύχια εν καταδύσει και γενικά τη ναυσιπλοΐα)
γ. σε συνδυασμό με αυθαίρετες εκδόσεις NOTAM εντός Ελληνικού FIR, όπου μοναδική αρμόδια υπηρεσία είναι η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, να καθορίζονται αυθαίρετα περιοχές στρατιωτικών δραστηριοτήτων (π.χ. παράτυπα πεδία βολής) που ενίοτε επικαλύπτουν τον Εθνικό Εναέριο Χώρο.
δ. να περιγράφουν /ανακοινώνουν ερευνητικές εργασίες, η αδειοδότηση των οποίων πρέπει να δοθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ελληνικής Κυβέρνησης
ε. να αφορούν δραστηριότητες αποκλειστικής ευθύνης παρακτίου κράτους (SAR) και
στ. να συνιστούν κατάχρηση του συστήματος NAVTEX μέσω αγγελιών με πολιτικό περιεχόμενο χωρίς καμία ουσία για τους ναυτιλλόμενους (γνωστές και ως ANTINAVTEX) με αποτέλεσμα να δημιουργείται «συμφόρηση» σε ένα σύστημα ναυτιλιακών προειδοποιήσεων ασφαλείας με πεπερασμένες δυνατότητες, με αντίκτυπο στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας.
8. Από τα ανωτέρω, συμπεραίνεται ότι η εν λόγω τουρκική πρακτική, αποτελεί παρέκκλιση από διατάξεις τεχνικών κανονισμών ασφαλείας ναυσιπλοΐας που έχουν θεσπιστεί στο επίπεδο των αρμόδιων συντονιστικών οργάνων των διεθνών οργανισμών ΙΜΟ-ΙΗΟ. Στο πλαίσιο των τεχνικών αυτών διεθνών Οργανισμών, η αντιμετώπιση του όποιου ζητήματος προκύψει αφορά στη χρήση του NAVTEX και όχι στο περιεχόμενο των αγγελιών, που ενδέχεται να συσχετίζεται με τυχόν αμφισβήτηση δικαιοδοσίας, κυριαρχικών δικαιωμάτων ή κυριαρχίας της χώρας μας στις υπόψη περιοχές. Σε περίπτωση δε, που οι δραστηριότητες που ανακοινώνονται μέσω ΝΑVTEX ενδέχεται να θίγουν δικαιοδοσία, κυριαρχικά δικαιώματα ή κυριαρχία της χώρας μας, γίνονται οι απαραίτητες ενέργειες, παραστάσεις, ενημερώσεις στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του ΥΠΕΞ σε συνεργασία με το ΥΠΕΘΑ.
Με άλλα λόγια, η έκδοση αυτή καθ εαυτή παράτυπων αγγελιών ΝΑVTEX από την Τουρκία, δεν δύναται να θίξει δικαιοδοσία, κυριαρχικά δικαιώματα ή κυριαρχία της χώρας μας, αλλά αντιβαίνει σε προβλεπόμενες τεχνικές διαδικασίες σε διεθνές επίπεδο. Επιπλέον, πρακτικές κατάχρησης των χρησιμοποιούμενων συστημάτων ασφάλειας ναυσιπλοΐας αυτών των οργανισμών για εθνικές πολιτικές σκοπιμότητες, όπως οι ANTINAVTEX, δεν προσδίδουν κανένα όφελος σε αυτόν που τις ασκεί, ενώ αντιθέτως επισύρουν σε διεθνές επίπεδο υποδείξεις συμμόρφωσης από τα αρμόδια συντονιστικά όργανα και μείωση της διεθνούς αξιοπιστίας, χωρίς ωστόσο να δύνανται ευκόλως να επισύρουν και σημαντικές κυρώσεις λόγω της απουσίας ολοκληρωμένου συστήματος διανεμητικής δικαιοσύνης σε αυτούς τους οργανισμούς. Σε κάθε περίπτωση η έως τώρα τηρητέα στάση από ελληνικής πλευράς, διασφαλίζει και κατοχυρώνει περαιτέρω έναντι της Τουρκίας την αξιοπιστία της Ελλάδας ως πάροχο πληροφοριών ασφαλείας ναυτιλλομένων στην επίσημα κατοχυρωμένη περιοχή ευθύνης της.
Ο Σταύρος Μπάνος είναι Αντιναύαρχος (εα) ΠΝ.
