Στις 3 Φεβρουαρίου, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσγειώθηκε στο Κίεβο με μια «επείγουσα» αποστολή, να φέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τον πρόεδρο της Ουκρανίας Ζελένσκι και τον Πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, σε μια προσπάθεια να αποτρέψει την εμφάνιση ενός μεγάλου πολέμου στην Ευρώπη.
«Επιτρέψτε μου να επαναλάβω ότι συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας», δήλωσε ο Ερντογάν σε κοινή συνέντευξη Τύπου μαζί με τον Ζελένσκι. «Η Τουρκία είναι έτοιμη να κάνει ότι μπορεί για την επίλυση της κρίσης μεταξύ των δύο φιλικών γειτόνων της στη Μαύρη Θάλασσα».
Αν γινόταν πόλεμος στα βόρεια της, η Τουρκία θα εμπλεκόταν άθελά της σε μια επισφαλή κατάσταση λόγω των καλών της δεσμών τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία. Πριν ταξιδέψει στην Ουκρανία, ο Ερντογάν είπε ότι οποιεσδήποτε «αρνητικές εξελίξεις» στην περιοχή «δεν θα ήταν επιθυμητές για εμάς» και επανέλαβε την προθυμία του να μεσολαβήσει μεταξύ των δύο εταίρων του. Όμως, παρά τις ελπίδες να επιλυθεί η σύγκρουση στο Ντονμπάς της Ουκρανίας, ο Τούρκος ηγέτης έχει αναλάβει ένα «δύσκολο» έργο με αβέβαιες προοπτικές επιτυχίας.
Γιατί ο Πούτιν δεν θέλει να συναντηθεί με τον Ζελένσκι ;
Αν και ο Ερντογάν «κακολογείται» από τη Δύση για τις καλές σχέσεις του με τον Πούτιν, για τον Ζελένσκι, αυτό μπορεί στην πραγματικότητα να λειτουργήσει ως πλεονέκτημα για τις διαπραγματεύσεις. Η πρώτη και τελευταία φορά που ο Ζελένσκι συναντήθηκε με τον Πούτιν ήταν τον Δεκέμβριο του 2019 στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων του «Σχήματος της Νορμανδίας» στο Παρίσι μαζί με τους ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας, αλλά ο Ουκρανός πρόεδρος μίλησε για την ετοιμότητά του να επαναλάβει τις συνομιλίες με τη Ρωσία. Ωστόσο, ο Πούτιν, ο οποίος λέγεται ότι δεν βλέπει τον Ζελένσκι ως ισότιμο εταίρο, δεν είναι ακόμη δεκτικός σε καμία συνομιλία.
«Ο Ουκρανός πρόεδρος προσπαθεί να εκμεταλλευτεί κάθε ευκαιρία για να κανονίσει μια συνάντηση με τον Πούτιν για να αποφύγει έναν πόλεμο», είπε στην τουρκική εφημερίδα Ahval ο Petro Burkovskyi, ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα Δημοκρατικών Πρωτοβουλιών Ilko Kucheriv στο Κίεβο.
«Η Τουρκία είναι μέλος του NATO, σύμμαχος των ΗΠΑ αλλά αντιμετωπίζεται με σεβασμό από τον Πούτιν. Οι σύμβουλοι του Ζελένσκι ελπίζουν ότι αυτό μπορεί να βοηθήσει». Αλλά το να βρεθούν όλα τα μέρη της σύγκρουσης στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, συμπεριλαμβανομένης της αυτόνομης ηγεσίας στο Ντονμπάς, είναι μια πρόκληση.
Τουρκικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι η επόμενη συνάντηση της Τριμερούς Ομάδας Επαφής (TCG), του φόρουμ που είναι υπεύθυνο για τη διευκόλυνση της ειρήνης στο Ντονμπάς, θα πραγματοποιηθεί στην Κωνσταντινούπολη σε απροσδιόριστη ημερομηνία, κάτι που δεν έχει επιβεβαιωθεί από τη Ρωσία ή την Ουκρανία. Υπάρχουν επίσης τεχνικά ζητήματα που θα πρέπει να λύσει η Τουρκία πριν από την όποια διαπραγμάτευση.
Η Τουρκία δεν πρέπει να διακινδυνεύσει να αναστατώσει τη Ρωσία
Επισήμως, η Ρωσία αρνείται ότι συμμετέχει στον πόλεμο στο Ντονμπάς. Εάν η πρόσκληση του Ερντογάν γινόταν αποδεκτή, ο Πούτιν θα ενεργούσε σε αντίθεση με τη θέση της Ρωσίας να μην εμπλέκεται στο Ντονμπάς, δήλωσε ο Δρ. Κερίμ Χας, αναλυτής με έδρα τη Μόσχα για τις τουρκορωσικές σχέσεις και τη ρωσική εξωτερική πολιτική.
«Η Μόσχα απορρίπτει την ιδέα να στο τραπέζι με το Κίεβο για να συζητήσει το Ντονμπάς, καθώς θα ενισχύσει την αντίληψη ότι είναι «de jure» η αντίθετη πλευρά της σύγκρουσης», εξήγησε ο Χας στον Αχβάλ.
Πριν πάει στην Ουκρανία, ο Ερντογάν είπε στους δημοσιογράφους ότι ο Πούτιν συμφώνησε να επισκεφθεί την Τουρκία μετά το ταξίδι του στην Κίνα για την τελετή έναρξης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Πεκίνο. Την Παρασκευή, ο εκπρόσωπος Τύπου του Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, τόνισε ότι «δεν υπάρχει κατανόηση» ή «πρακτική συζήτηση» για την παρουσία του Πούτιν σε οποιεσδήποτε συνομιλίες με τον Ζελένσκι στην Τουρκία.
«Ο Πρόεδρος λέει ότι είναι έτοιμος να συναντηθεί με οποιονδήποτε για χάρη των επιχειρήσεων, αλλά αυτό απαιτεί κατανόηση του τι θα συζητηθεί. Δεν υπάρχει ακόμη τέτοια κατανόηση», είπε ο Πεσκόφ.
Η Ντάρια Ισατσένκο, ερευνήτρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένων Μελετών Τουρκίας του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων Ασφάλειας (SWP) στο Βερολίνο, είπε ότι είναι πιθανό η Τουρκία να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στη διοργάνωση των συνομιλιών της TCG, αλλά εξέφρασε αμφιβολίες για το αν ο Ερντογάν θα πετύχαινε να φέρει τον Πούτιν και τον Ζελένσκι στο ίδιο δωμάτιο. Οι θέσεις του Πούτιν για το Ντονμπάς καθώς και την Κριμαία «δεν είναι άγνωστες στον Ερντογάν», είπε, προσθέτοντας ότι είναι επιτακτική ανάγκη για την Τουρκία να μην διακινδυνεύσει να αναστατώσει τη Ρωσία.
Η Ρωσία περιμένει από την Τουρκία να συνεχίσει να παραμένει ουδέτερη
«Και οι δύο πλευρές επιθυμούν να διατηρήσουν τη σχέση συνεργασίας τους καθώς δεν καλύπτει μόνο διμερείς δεσμούς όπως η πυρηνική ενέργεια, αλλά έχουν ανάγκη να συνεργάζονται στη διαχείριση συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και τον Νότιο Καύκασο» δήλωσε η ερευνήτρια.
Ο Χας, με τη σειρά του, τονίζει ότι η Ρωσία δεν είναι διατεθειμένη να δεχτεί έναν περαιτέρω ρόλο της Τουρκίας στην Ουκρανία λόγω της γενικής επιθυμίας της να περιορίσει την τουρκική ανάμειξη στη σφαίρα επιρροής της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
«Η Ρωσία δεν θέλει να συμπεριλάβει τον Ερντογάν και τις φιλοδοξίες του περισσότερο στον μετασοβιετικό χώρο μετά τον δεύτερο πόλεμο του Καραμπάχ», είπε ο Χας. Η Ρωσία, συνέχισε, είναι ευσυνείδητη για τα εσωτερικά πολιτικά δεινά του Ερντογάν και δεν θέλει να «χρησιμοποιήσει τα προβλήματα της Ρωσίας ως εργαλείο για να ενισχύσει τη δική του εικόνα» στην πατρίδα του. «Δεν νομίζω ότι η Μόσχα είναι διατεθειμένη να δώσει στον Ερντογάν τέτοια εύσημα», πρόσθεσε ο αναλυτής.
Ακόμα κι αν ο Ερντογάν επιτύχει τελικά να φέρει κοντά Πούτιν και Ζελένσκι, παραμένει ασαφές τι ελπίζει να επιτύχει πέρα από τις συνομιλίες υπό την επίβλεψή του. Από πέρυσι, ο Ερντογάν είπε ότι πιστεύει ότι μια λύση πρέπει να έρθει μέσω της εφαρμογής της υφιστάμενης Συμφωνίας του Μινσκ, σημείο που επανέλαβε κατά την επίσκεψή του στην Ουκρανία.
Για πολλούς παρατηρητές, οι απειλές της Ρωσίας για την Ουκρανία είναι λιγότερο σημαντικές από την επιθυμία της να επαναδιαπραγματευτεί ολόκληρη την αρχιτεκτονική ασφάλειας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο στην Ευρώπη. Αυτό είναι κάτι που το Κρεμλίνο πιστεύει ότι μπορεί να επιτευχθεί μόνο με παραχωρήσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ηγετική δύναμη της Δύσης.
Όσον αφορά την Τουρκία, η ερευνήτρια Ισατσένκο είπε ότι η κύρια προσδοκία της Ρωσίας από αυτήν θα είναι να συνεχίσει να παραμένει ουδέτερη.
Με πληροφορίες από: Ahval / Φωτογραφία αρχείου Reuters