Ο “Άσσος” δεν είναι μόνο τραπουλόχαρτο. Είναι και “αεροπορικός” χαρακτηρισμός ο οποίος αποδίδει την έννοια του πρώτου, αυτού που πρωτεύει ή εμφανίζει αξιοσημείωτη δεξιοτεχνία σε μια διαδικασία.Πως ήταν ο Τομ Κρουζ στο Top Gun; Καμία σχέση! Οι πραγματικοί «Άσσοι» δεν ήταν ποτέ τόσο «ατσαλάκωτοι». Η Ελλάδα έχει κι αυτοί τους δικούς της «top gun” . Και μπορεί εμείς να μην έχουμε Χόλυγουντ για να τους κάνουμε ταινίες ,μπορούμε ωστόσο να τους θυμηθούμε.
Η ραγδαία εξέλιξη του αερο- πορικού όπλου κατά τον Α΄ Π.Π καθιέρωσε τον όρο στις τάξεις των Συμμάχων της Αντάντ. Το εθιμικό δίκαιο της εποχής επικρατεί μέχρι σήμερα στις περισσότερες αεροπορίες, αποδίδοντας τον χαρακτηρισμό σε κάθε πιλότο που έχει επιτύχει πέντε καταρ- ρίψεις, παρά τις διαφορετικές για κάθε αεροπορία μεθόδους καταμέτρησης των επιτυχιών.
Με βάση αυτό το δεδομένο, η μικρή σε μέγεθος Ε.Β.Α, παρά τη χρονικά μικρή εμπλοκή της στο Β΄ Π.Π, παρουσίασε αρκετούς αεροπόρους που έφτασαν ή προσέγγισαν το όριο των πέντε καταρρίψεων. Αν και δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή, ψηλαφώντας την περιορισμένη βιβλιογραφία και τις πηγές του διαδικτύου αρκετοί Έλληνες Αεροπόροι φαίνεται ότι πέρασαν τις πέντε καταρρίψεις όπως ο Σμηναγός Ανδρέας Αντωνίου με έξι
νίκες (οι δύο πιθανές). Σύμφωνα με κάποιες πηγές το όριο πλησίασαν ή έφτασαν και οι Αργυρόπουλος, Φανουργάκης, Δάγγουλας και Μητραλέξης στο Β΄ Π.Π, όμως τα στοιχεία, λόγω της έλλειψης φωτοπολυβόλων και συχνά αξιόπιστων μαρτυριών περιέχουν αρκετές πιθανές νίκες.
Πέρα από την επική περιπέτεια των Ελλήνων αεροπόρων στους ουρανούς του αλβανικού μετώπου και αργότερα στα αεροδρόμια της Μ. Ανατολής, όπου ανασυστάθηκε η Ε.Β.Α με τη μορφή τριών Μοιρών που έδρασαν υπό τις δυνάμεις της RAF, αρκετοί Έλληνες ακολούθησαν μονα- χικό δρόμο και κατετάγησαν σε βρετανικές και αμερικανικές Μοίρες. Ορισμένοι από αυτούς αξιοποίησαν την ευκαιρία της συμμετοχής σε μέτωπα
με εντατική δράση, να πετάξουν με κορυφαία μαχητικά της εποχής και τελικά αναδείχτηκαν σε «Άσσους».
Επίσης, Έλληνες της διασποράς πολέμησαν και στην πλευρά των Γερμανών, όπου οι Ιωαννίδης (Ernst von Ioannides) και Κανάρης (Robert von Kanaris) πέτυχαν έξι και πέντε καταρρίψεις αντίστοιχα. Μη παραγνωρίζο- ντας την αξία αυτών των μαχητών αλλά χάριν της ελληνικής ιστορίας του Β΄ Π.Π το παρόν άρθρο αναφέρεται μόνο στους Έλληνες άσσους της περιόδου, που έδρασαν με τα εθνόσημα συμμαχικών προς την Ελλάδα αεροποριών.
Μια γεύση από τις περιπέτειες αυτών των Ελλήνων Άσσων της διασποράς εξιστορείται μέσα από τη διαδρομή των τριών από αυτούς, οι οποίοι συγκριτικά είχαν τις περισσότερες επιτυχίες και κέρδισαν τον επίζηλο τίτλο του «Άσσου».
Γιάννης Αγοραστός Πλαγής
Ο Γιάννης Πλαγής γεννήθηκε στο Χάρτλεϋ της Νότιας Ροδεσίας στις 10-3-1919. Οι γονείς του Αγοραστός και Ελένη κατάγονταν από τη Λήμνο. Η αγάπη του για το αεροπλάνο τον
οδήγησε να αναζητήσει την τύχη του στις τάξεις της Ροδεσιανής Αεροπορίας, η οποία τον απέρριψε λόγω της ελληνικής του υπηκοότητας. Δεν απογοητεύτηκε και κατατά-
χτηκε το 1940 στη βρετανική RAF, η οποία δεν είχε αντίστοιχους περιορισμούς και έψαχνε απεγνωσμένα για πιλότους.
Μετά την εκπαίδευσή του με το βαθμό του Σμηνία, τον Ιανουάριο του 1942 τοποθετήθηκε στην 249 Μοίρα στο σκληρά δοκιμαζόμενο νησί της Μάλτας και στα χειριστήρια ενός Spitfire MkVb με κωδικό «GN-K» AB346.
Στη Μάλτα συμμετείχε στις σκληρές αερομαχίες για την προστασία του νησιού, που είχε στρατηγική σημασία για τους Βρετανούς στη μάχη της Μ. Ανατολής. Οι αερομαχίες ήταν άνισες, καθώς τετράδες βρετανικών καταδιωκτικών προσπαθούσαν να αναχαιτίσουν τα γερμανικά και ιταλικά βομβαρδιστικά που έφταναν σε σχηματισμούς άνω των εκατό αεροσκαφών. Μέχρι το Μάιο του 1942 ο Πλαγής πέτυχε τέσσερις καταρρίψεις και τρεις ακόμα πιθανές εναντίον των μαχητικών του Άξονα. Μάλιστα στις 1-4-1942 πιστώθηκε διαδοχικά με την κατάρριψη τεσσάρων καταδιωκτικών, μία ακόμα πιθανή και τη πρόκληση σοβαρών ζημιών σε ένα βομβαρδιστικό Ju88.μήθηκε με το παράσημο D.F.C (Distinguished Flying Cross).
Επέστρεψε στη Μάλτα και τοποθετήθηκε στην 185η Μοίρα. Τον Ιούνιο του 1942 κατέρριψε ακόμα τέσσερα αεροσκάφη του Άξονα, γεγονός που του απέφερε τη διάκριση Bar to DFC.
Προήχθει σε Υποσμηναγό και έμεινε στο νησί μέχρι τα μέσα του 1943, έχοντας πετύχει
δεκατρείς νίκες, οπότε και αποσύρθηκε για ανάρρωση στη Βρετανία.
Η συνολική του δράση απέφερε την κατάρριψη δεκαέξι αεροσκαφών του Άξονα, ενώ του αποδίδονται επί- σης τέσσερις πιθανές νίκες και ακόμα εφτά περιπτώσεις όπου προκάλεσε ζημιές σε εχθρικά αεροσκάφη. Πέταξε με τέσσερις διαφορετικούς τύπους
μαχητικών, τα οποία συνήθιζε να διακοσμεί με το όνομα «KAY», σύντμηση
του ονόματος της αδελφής του Κατερίνας ή «Muscat» το όνομα του εμιράτου που είχε δωρίσει το συγκεκριμένο αεροσκάφος στη RAF. Του απονεμήθηκαν οι διακρίσεις D.F.C (Distinguished Flying Cross), Bar to D.F.C, DSO (Distinguished Service Order) και Dutch Flying Cross.
Βασίλειος Βασιλειάδης
Η μεγάλη μέρα για τον Βασιλειάδη, εκείνη που θα τον έβαζε στη λέσχη των «άσσων» και μάλιστα των καλύτερων του τύπου, Mustang ήταν η 8-8- 1944. Την ημέρα εκείνη κατάφερε την
κατάρριψη δύο Bf-109, το ένα μετά από αγωνιώδη καταδίωξη είκοσι λεπτών. Απτόητος συνέχισε τις απο- στολές βομβαρδισμού, γεγονός που συχνά τον έφερε σε τροχιά κινδύνου. Κατά την επίθεση σε φορτηγίδες στον ποταμό Σηκουάνα, το αεροσκάφος του χτυπήθηκε από αντιαεροπο- ρικά των 20mm. Αφού διασώθηκε κάνοντας χρήση του αλεξιπτώτου, φιλοξενήθηκε για δύο εβδομάδες από οικογένεια Γάλλων αντιστασια-
κών στην περιοχή της Ρουέν. Ο παρά- τολμος Έλληνας δεν έχασε την ευκαιρία και μάλιστα κάτω από τη μύτη των Γερμανών να επισκεφτεί τη γιαγιά του, που είχε να δει από το 1926! Ο Βασιλειάδης ήταν γεννημένος στο Παρίσι.
Ο βετεράνος πλέον Βασιλειάδης επέστρεψε στην Αγγλία, όπου και προήχθη σε Ανθυποσμηναγό και του ανατέθηκαν επιτελικά καθήκοντα.
Τον Οκτώβριο του 1944 είχε την ευκαιρία να κάνει τις πρώτες του πτήσεις με μαχητικό Hawker Typhoon και «το αδελφό του» καταδιωκτικό Tempest, με το βαθμό του Υποσμηναγού.
Στις 16-1-1945 χτύπησε στο έδαφος ένα Fw-190 με τη βοήθεια ενός ακόμα Tempest. Η 23-1-1945 ήταν μια ακόμα μεγάλη μέρα για τον Βασιλειάδη, καθώς κατέρριψε δύο Fw 190F-8 και προκάλεσε ζημιές σε ένα ακόμα, σε μια επική αερομαχία χαμηλού ύψους. Τα αεροσκάφη αυτά έφεραν ρουκέτες και ήταν ειδικά για επιθέ- σεις σε στόχους εδάφους. Οι επιτυχίες συνεχίστηκαν, κυρίως με επιθέ- σεις σε φορτηγά και αμαξοστοιχίες
στις 6,8,21 και 25 Φεβρουαρίου. Σε επίθεση εδάφους κατέστρεψε ένα βομβαρδιστικό Ju188.
Η τελευταία εναέρια νίκη του σημειώθηκε στις 7-3-1945, εναντίον ενός Fw190-D9. Λίγες μέρες αργότε- ρα οι Βρετανοί εκτέλεσαν την επιχείρηση Plunder» για τη διάβαση του Ρήνου και εισέβαλαν στη Γερμανία. Η Μοίρα του Βασιλειάδη είχε αποστολή την κάλυψη των διαβάσεων και την υποστήριξη του πεζικού. Στις 13-3- 1945 προήχθη σε Σμηναγό, έλαβε τη διάκριση D.F.C και τη διοίκηση του Α΄ Σμήνους της 3ης Μοίρας. Σε μια
ακόμα παράτολμη επίθεση οριζόντιου πολυβολισμού συγκεντρώσεων του εχθρικού πεζικού στην περιοχή του Ραιχσβάλντ, την ιστορική για τους Έλληνες 25η Μαρτίου 1945, το αερο- σκάφους του Βασιλειάδη ανατινάχθηκε από μπαράζ αντιαεροπορικών βλη-
μάτων κατά τη δεύτερη παράτολμη επίθεση εναντίον της εχθρικής φάλαγγας, επίθεση κατά την οποία οι υπόλοιποι πιλότοι του Σμήνους αρνήθηκαν να ακολουθήσουν. Ο παράτολμος Έλληνας άσσος χάθηκε λίγο πριν λήξει ο Β΄ Π.Π, διαγράφοντας μια σύντομη αλλά επική πορεία στις τάξεις της RAF.
Σπύρος Πισσάνος
Ο τρίτος από τους «άσσους» του γεννήθηκε στον Κολωνό, στις 10-11-1919. Ο νεαρός Σπύρος Πισσάνος ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά του Νίκου Πισσάνου από τη Σπάρτη και της Αθηνάς Πισσάνου από την Κεφαλλονιά. Η επιθυμία της κατάκτησης των αιθέρων φώλιασε από νωρίς στην καρδιά του νεαρού, όταν σε ηλικία 11 χρόνων άρχισε να παρατηρεί τα ακροβατικά των αερο- πλάνων της γειτονικής βάσης της Δεκέλειας.
Δεν έγινε δεκτός στη Σχολή Ικάρων, λόγω ακαδημαϊκής ανεπάρκειας. Τα όνειρά του, τον οδήγησαν να μπαρκάρει για τις Η.Π.Α στις 25-3- 1938. Άλλαζε συνεχώς πόλεις και δουλειές, με τις οποίες πλήρωνε τα δίδακτρα για να εκπαιδευτεί ως πιλότος. Το Φεβρουάριο του 1942 άδραξε την ευκαιρία και κατετάγει ως υποψήφιος για ένα πρόγραμμα αποστολής πιλότων της πολιτικής αεροπορίας που θα εκπαίδευε η RAF, η οποία είχε μεγάλες ανάγκες λόγω του πολέμου στην Ευρώπη .
Στη περιπετειώδη καριέρα του που τερματίστηκε το Δεκέμβριο του 1973, πέταξε με πάνω από 50 τύπους αεροσκαφών, μεταξύ των οποίων και τα υπερηχητικά F-102 και F-106. Τιμήθη- κε με πλήθος διακρίσεων μεταξύ των οποίων DFC, Medal of Honor, Legion of Merit, Air Medal κ.α. Επίσης το όνομά του περιλαμβάνεται στο διεθνές «Hall of Fame» του Air Space Museum του Σαν Ντιέγκο, όπου ζει τα τελευταία χρόνια.
Η ιστορία Σπύρου Πισσάνου, του νεαρού αγοριού που ήθελε να γίνει πιλότος, τερμάτισε Αν και οι συγκυρίες έφεραν αυτούς αλλά και άλλους ελληνικής καταγωγής άσσους στα «cockpit» μαχητικών με βρετανικά η αμερικανικά εθνόσημα, η θέση τους στην Ελληνική αεροπορική ιστορία είναι δίπλα στα ονόματα του Μητραλέξη, του Κέλλα, του Αντωνίου, του Δάγγουλα και των άλλων ηρώων της Ε.Β.Α κατά τον Β΄ Π.Π.
Το κείμενο προέρχεται από αποσπάσματα μεγάλου αφιερώματος του περιοδικού της ΠΑ Ίκαρος με συγγραφέα τον Αντισμήναρχο (Ι) Χαρίτων Χαρούση.
