Έξι γύροι διαπραγματεύσεων απαιτήθηκαν μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Βρετανίας, με αποτέλεσμα έναν σκληρό συμβιβασμό, για το καθεστώς των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο, συνεπεία του Brexit. Ο «Φ» αποκαλύπτει όλο το παρασκήνιο, το πλαίσιο των συζητήσεων, τα σημεία τριβής μεταξύ των μερών, αλλά και τι αποκόμισαν Κύπρος και Βρετανία.
Η Λευκωσία, κατόπιν οδηγών του ΥΠΕΞ Νίκου Χριστοδουλίδη και ενεργειών της διαπραγματευτικής ομάδας υπό τον Μόνιμο Αντιπρόσωπο Νίκο Αιμιλίου, εξασφάλισε διεύρυνση των τομέων στους οποίους θα έχει πλέον η ίδια αυτόνομη ευθύνη εφαρμογής του ευρωπαϊκού κεκτημένου, εντός των βρετανικών Βάσεων. Παράλληλα, η Βρετανία αποδέχθηκε όπως συνεχίσουν οι βάσεις να αποτελούν τελωνειακό έδαφος της Ένωσης, ενώ δεσμεύτηκε εκ νέου, κατ’ εξαίρεση και αποκλειστικά σε ό,τι αφορά στις βάσεις, από τη δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, καθώς και του ευρύτερου μηχανισμού ελέγχου και επιτήρησης της Ε.Ε.
Το Λονδίνο έκανε μεν κάποιες υποχωρήσεις, αλλά την ίδια ώρα διαφύλαξε ως κόρην οφθαλμού την «κυριαρχία» των βρετανικών Βάσεων, αν και το ζήτημα αυτό δεν ήταν καν στο τραπέζι των συζητήσεων. Άλλωστε, στις συζητήσεις συμμετείχαν τόσο το Συμβούλιο, όσο και η Κομισιόν με όρους εντολής την επίτευξη μιας συμφωνίας διασφάλισης των Ευρωπαίων που ζουν, εργάζονται ή/και διακινούνται στις βρετανικές Βάσεις, προκειμένου να συνεχίσει να εφαρμόζεται το ευρωπαϊκό κεκτημένο και μετά τη Brexit εποχή. Και όχι να εμπλακούν σε μια διαπραγμάτευση για το μέλλον των βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο. Όπως μάλιστα είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Φ», η Κομισιόν είχε φροντίσει να διαμηνύσει ότι δεν ήταν σε θέση να στηρίξει ενδεχόμενα επιπλέον αιτήματα που σχετίζονται με το καθεστώς των Βάσεων…
Παράλληλα, η Βρετανία επέμεινε μέχρι τέλους στη διασφάλιση της αρμοδιότητάς της στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων των Βάσεων, κάτι για το οποίο όπως πληροφορείται ο «Φ» εκδηλώθηκαν και παρεμβάσεις από την Άγκυρα προκειμένου ο έλεγχος των θαλάσσιων και χερσαίων εξωτερικών συνόρων των Βάσεων να μην περάσει στα χέρια της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ειδικότερα, η Κυπριακή Δημοκρατία εξασφαλίζει πλέον πλήρη, πρωτογενή και αυτόνομη δυνατότητα νομικής εφαρμογής του κεκτημένου εντός των βρετανικών Βάσεων σε τέσσερις από τους έξι τομείς που περιλαμβάνονται στο Πρωτόκολλο 3 της Συνθήκης Προσχώρησης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Όπως πληροφορείται ο «Φ», η εξασφάλιση των διευρυμένων αυτών αρμοδιοτήτων της Λευκωσίας εντός των Βάσεων, έγινε μετά από σκληρή διαπραγμάτευση από τη Βρετανία, η οποία αρχικά ήθελε να διατηρήσει σχεδόν το σύνολο των αρμοδιοτήτων εφαρμογής του κεκτημένου στις Βάσεις. Συναφείς πληροφορίες αναφέρουν ότι η εμμονή της Λευκωσίας –υπό τον ΥΠΕΞ Νίκο Χριστοδουλίδη– και η στήριξη των νομικών υπηρεσιών του Συμβουλίου και της Κομισιόν προς την κυπριακή διαπραγματευτική ομάδα, ανάγκασαν τη Βρετανία να αποδεχθεί την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της Δημοκρατίας εντός των Βάσεων, σε σχέση με την εφαρμογή του κεκτημένου. Ωστόσο, η Βρετανία φρόντισε να διασφαλίσει ότι οι αρμοδιότητες της Λευκωσίας εντός των Βάσεων δεν θα αποτελέσουν όχημα αμφισβήτησης της βρετανικής «κυριαρχίας».
Ως εκ τούτου, το πρωτόκολλο το οποίο συνομολογήθηκε και αποτελεί μέρος της συνολικής συμφωνίας Ε.Ε.-Βρετανίας (σ.σ που τελεί υπό την αίρεση έγκρισης των μερών, στο πλαίσιο του Brexit), αναφέρει ότι: «… το Ηνωμένο Βασίλειο αναθέτει στην Κυπριακή Δημοκρατία, ως κράτος-μέλος της Ένωσης, την ευθύνη για την εφαρμογή και την επιβολή των προνοιών της κοινοτικής νομοθεσίας, στις περιοχές των κυρίαρχων Βάσεων…».
Συγκλίνουσες πληροφορίες του αναφέρουν ότι η Λευκωσία είχε θέσει τρεις στόχους στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης:
- Τη διατήρηση του ρόλου και της αρμοδιότητας των θεσμικών και ιδίως των δικαιοδοτικών οργάνων της Ε.Ε. στις Βάσεις μετά το Brexit. Ο εν λόγω στόχος εκπληρώνεται πλήρως, όπως προκύπτει αβίαστα από το άρθρο 11(1) του Πρωτοκόλλου στο οποίο κατέληξαν Κύπρος και Βρετανία και αναφέρει: Τα θεσμικά όργανα, σώματα, γραφεία και οι υπηρεσίες της Ένωσης, όσον αφορά στις περιοχές των κυρίαρχων βρετανικών Βάσεων και σε σχέση με τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που κατοικούν ή είναι εγκατεστημένα στην επικράτεια των περιοχών αυτών, έχουν τις εξουσίες που τους απονέμει το δίκαιο της Ένωσης (σε σχέση με το παρόν πρωτόκολλο και τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης που έχουν τεθεί σε εφαρμογή από αυτό). Ειδικότερα, σε σχέση με αυτό, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα έχει δικαιοδοσία όπως προβλέπεται από τις Συνθήκες».
- Τη διατήρηση του συνδέσμου των Βάσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία –και όχι με το Ηνωμένο Βασίλειο– σε ό,τι αφορά στο δίκαιο της Ε.Ε. και επίλυση του θέματος στο ευρύτερο πλαίσιο της συμφωνίας Ε.Ε.-Ηνωμένου Βασιλείου και όχι σε διμερές επίπεδο. Ο εν λόγω στόχος έχει επιτευχθεί, αφού το Πρωτόκολλο για τις Βάσεις θα αποτελέσει –όπως και το Πρωτόκολλο για την Ιρλανδία και αυτό για το Γιβραλτάρ– αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής Συμφωνίας Αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε., κάτι άλλωστε που ανέφερε και ο επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας της Ε.Ε., Μισέλ Μπαρνιέ, στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου.
- Ο τρίτος στόχος αφορούσε στην ανάληψη της ευθύνης εφαρμογής του ευρωπαϊκού κεκτημένου στις Βάσεις μετά το Brexit από την Κυπριακή Δημοκρατία και στους έξι τομείς που προβλέπονται στο Πρωτόκολλο 3 της Συνθήκης Προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας (βλέπε άλλη στήλη). Παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε η Λευκωσία, αυτό δεν κατέστη δυνατό αφού το Ηνωμένο Βασίλειο επέμεινε στη διατήρηση της αρμοδιότητας σε δύο από τα έξι σημεία. Αφενός, για τους ελέγχους στα σημεία διέλευσης της πράσινης γραμμής που εφάπτονται των περιοχών της Βάσης στη Δεκέλεια (εξωτερικά σύνορα) και αφετέρου και εν μέρει στα τελωνειακά ζητήματα, σε σχέση μόνο με την εισαγωγή στρατιωτικού υλικού, σύμφωνα με τις πρόνοιες της Συνθήκης εγκαθίδρυσης.
Τα πρόσωπα της διαπραγμάτευσης
Στους πρώτους δύο γύρους διαπραγματεύσεων μεταξύ Κύπρου-Βρετανίας για το καθεστώς των Βάσεων, επικεφαλής της κυπριακής ομάδας ήταν ο γενικός διευθυντής του ΥΠΕΞ, Μηνάς Χατζημιχαήλ (υπό την προηγούμενή του ιδιότητα, ως διευθυντής Κυπριακού). Επικεφαλής στη διάρκεια των υπολοίπων τεσσάρων γύρων διαπραγματεύσεων, οπότε και έκλεισε η συμφωνία με τη Βρετανία, ήταν ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Κύπρου στην Ε.Ε., Νίκος Αιμιλίου. Στην ομάδα υπό τον Νίκο Αιμιλίου συμμετείχε ο σύμβουλος Α του ΥΠΕΞ Γιώργος Χριστοφίδης και εκ μέρους της Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας η Νικολέτα Ιωάννου, καθώς και λειτουργοί από διάφορα υπουργεία και υπηρεσίες, αναλόγως της θεματολογίας των διαπραγματεύσεων.
Στη βρετανική ομάδα, επικεφαλής κατά τους πρώτους τέσσερις γύρους διαπραγμάτευσης, ήταν ο γενικός διευθυντής του υπουργείου για το Brexit, Alex Ellis και τους τελευταίους δύο γύρους ανέλαβε ο Olli Robbins, επικεφαλής διαπραγματευτής για την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και σύμβουλος της Πρωθυπουργού Τερέζα Μέι. Σε όλα τα στάδια της διαπραγμάτευσης, συμμετείχαν τεχνοκράτες από τις νομικές υπηρεσίες του Συμβουλίου και της Κομισιόν, καθώς και λειτουργοί από διάφορες διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναλόγως των θεμάτων που συζητούνταν.
4+ τομείς αρμοδιότητας
Ως αποτέλεσμα του Πρωτοκόλλου για τις Βάσεις, το οποίο θα αποτελέσει μέρος της συνολικής συμφωνίας για το Brexit, (της οποίας η έγκριση τελεί υπό αίρεση), η Λευκωσία εξασφάλισε πολύτιμους πόντους στο ζήτημα εφαρμογής του κεκτημένου στις βρετανικές βάσεις, αυξάνοντας τις αρμοδιότητές της.
Τέσσερις εκ των πέντε τομέων του Πρωτοκόλλου 3 θα ρυθμίζονται αποκλειστικά από την Κυπριακή Δημοκρατία, ένας τομέας αποκλειστικά από τη Βρετανία και ο έκτος τομέας και από τα δύο μέρη. Συγκεκριμένα:
- Γεωργία-Αλιεία: Η νομική εφαρμογή του κεκτημένου περνά αποκλειστικά στα χέρια της Κυπριακής Δημοκρατίας (μέχρι πρότινος είχε αρμοδιότητα μόνο στα ζητήματα που άπτονταν των αγροτικών πληρωμών).
- Κοινωνικές ασφαλίσεις: Διατηρείται το καθεστώς πλήρους αρμοδιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας όπως είχε υιοθετηθεί από το 2003.
- Τελωνεία-Ελεύθερη διακίνηση αγαθών: Για πρώτη φορά θα εφαρμόζεται πλήρως το κεκτημένο σε ό,τι αφορά στην ελεύθερη διακίνηση αγαθών και όχι μόνο για τα αγροτικά προϊόντα. Στο ζήτημα ωστόσο των τελωνείων, η Βρετανία διατηρεί τη δυνατότητα εισαγωγής στρατιωτικού υλικού με δική της ευθύνη, κάτι άλλωστε που επιβάλλεται από τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης και δεν θα μπορούσε να διαφοροποιηθεί.
- Έμμεση φορολογία-δασμοί: Η αρμοδιότητα νομικής εφαρμογής του κεκτημένου περνά πλήρως στα χέρια της Κυπριακής Δημοκρατίας.
- Κτηνιατρικά-Φυτοϋγειονομικά προϊόντα: Η Κυπριακή Δημοκρατία εξασφαλίζει επίσης πλήρη αρμοδιότητα εφαρμογής του κεκτημένου στον τομέα αυτό.
- Έλεγχος εξωτερικών συνόρων: Το ζήτημα αυτό αποτέλεσε ένα από τα μεγάλα αγκάθια της συμφωνίας. Η Λευκωσία ζητούσε όπως εξασφαλίσει, αν μη τι άλλο, ίση συμμετοχή στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων, κάτι πάντως που προσέκρουσε στις αντιδράσεις του Λονδίνου που υποστήριξε ότι το ζήτημα αυτό αγγίζει τον πυρήνα της βρετανικής «κυριαρχίας» στις Βάσεις. Ρόλο στήριξης των Βρετανών διαδραμάτισε παρασκηνιακά όπως πληροφορείται ο «Φ» και η Άγκυρα, η οποία αντέδρασε έντονα στο ζήτημα ενδεχόμενης εξασφάλισης του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων των Βάσεων, από την Κυπριακή Δημοκρατία. Ανάλογη στάση φέρονται να τήρησαν και κύκλοι των Ηνωμένων Εθνών. Ως αποτέλεσμα, ο έλεγχος των εξωτερικών συνόρων των Βάσεων, σε σχέση με την εφαρμογή του κεκτημένου, παραμένει στα χέρια των Βρετανών.
